التزام یا اعنات آرایه‌ای است که بلاغت‌نویسان فارسی و عربی کم‌تر بدان پرداخته‌اند، در حالی که این صنعت در قرآن کریم و نهج‌البلاغه و احادیث کاربرد داشته است. از این رو نگارندگان در این مقاله از جنبه‌های گوناگون آن را در بلاغت فارسی و عربی بررسی کرده و برای نخستین بار نشان داده‌اند که این صنعت در نظم و نثرِ این دو زبان به هشت شیوه می‌آید؛ برخی از این شیوه‌ها ویژة شعر فارسی است و برخی دیگر در هر دو ...

درسنامه­های متون ادبی به عنوان آثاری که بتوانند نیاز دانشجویان در یک ماده درسی را تأمین کنند، غالباً در شکل گزیده­هایی از متون نظم و نثر تهیه می­شوند. در این درسنامه­ها باید چهار نکته اصلی مورد توجه قرار گیرد: 1) محتوای درسنامه 2) مخاطب درسنامه 3) شیوه و ساختار 4) هدف یا مقصد درسنامه. کاستی در هریک از این محورها می­تواند درسنامه را از شکل مفید خود دور سازد. در رشته زبان و ادبیات فارسی غالباً درسن...

شگرد بلاغی تمثیل از دیرباز در میان صاحبان نظم و نثر در انتقال مفاهیم عقلی، انتزاعی و ذهنی شگردی تاثیرگذار بوده است و «بهاءولد «صاحب کتاب «معارف» نیز با بهره­گیری از این­عنصر تصویرساز و سایر عناصر بدیعی و بیانی، سبک نثر مرسل را به­نثر شاعرانه نزدیک ساخته­است. وی از انواع تمثیل­های واقعیت­بنیاد، لفظی، منطقی، متناقض­نما و نیز تمثیل­های رمزی که در حیطه­ی تمثیل­های داستانی و گسترده جای­می­گیرند و نی...

ضرورت تصحیح دوباره برخی متن‌های نظم و نثر فارسی به‌ویژه متن‌های پیش از حمله مغول حقیقتی است انکارناپذیر. شوربختانه مشکل اصلی متن‌های تصحیح شده، تنها نبود و یا به کار نگرفتن دستنویس‌های معتبر نیست بلکه علت را باید در شیوه کار مصححان و بی‌توجهی ایشان به پاره‌ای از اصول ادبیاتی و زبان‌شناختی جست و جو کرد؛ اصولی که غفلت از آن ها در تصحیح دیوان عنصری نیز روی داده و سبب شده است متن سروده‌های این سخنو...

با وجود آن که بخش عظیمی از گنجینه ی ادبی و فرهنگی هندوستان و به ویژه میراث مکتوب فارسی نویسان هندی در سال های اخیر، شناسایی و معرفی گردیده؛ ولیکن کم نیست آثار ادبی که در قالب نظم و نثر در شبه قاره پدید آمده و تا کنون ناشناخته باقی مانده است. یکی از آثار مجهول القدر و ارزنده، داستان عاشقانه ی شعله ی آه از غیوری دهلوی، نویسنده، دبیر و شاعر فارسی گوی شبه قاره ی در قرن دوازدهم هجری است. او از دبیرا...

«را» یکی از حروف اضافه یا وابسته سازهای پرکاربرد زبان فارسی است که در کتابهای دستور زبان فارسی اقسام و معانی گوناگونی را برای آن برشمرده‌اند. یکی از موارد کاربرد این حرف که دستوریان کمتر به آن پرداخته‌اند، در جمله‌های مرکّب است. این قسم «را» مختص جمله‌های مرکّبی است که در آنها جمله‌وارة پیرو در درون جمله‌وارة پایه و پس از «را» قرار گرفته است؛ اما فعل جمله وارة پایه لازم و یا بی‌نیاز از «را» است؛ ...

دراین مقاله پس از ترجمه ای تفسیرگونه به نثر و نظم از نگارنده، برگزیده ای از تأویلهای عرفانی حروف وکلمات آیه کریمهء بسم الله الرحمن الرحیم از نظر مکتب تفسیری حضرت علی و ائمهء ارجمند شیعه (ع) و عقائد مفسرانی بزرک چون: ابن عباس و خواجه عبدالله و میبدی و قشیری و روزبهان و محیی الدین و ابن الفارض و سعدی و حافظ و مولوی و غیره به همراه شرح و تفسیری منظوم از نگارنده آمده و ضمن مقایسه و مقابله و جرح و ...

سخن وقتی می تواند مفهوم خویش را به بهترین وجه منتقل نماید و در روح شنونده موثر باشد که به زیور فصاحت و بلاغت و سایر محسنات لفظی و معنوی، آراسته باشد؛ زیباترین سخن، یعنی قرآن کریم از این لحاظ در اوج فصاحت و ستیغ بلاغت می باشد. قرآن کریم، سرشار از صنایع ادبی است و این ویژگی های بی بدیل قرآن، به همراه سبک و اسلوب ویژه ای که نه نثر است و نه نظم؛ مخاطبین را به حیرت و شگفتی واداشته است. در حقیقت موسی...