روس ها از اواخر حکومت صفوی در فکر الحاق منطقه قفقاز به قلمرو سرزمینی خود بودند و بر اساس معاهده گلستان، به بخشی از خواسته خود رسیدند. تلاش آنها برای رساندن مرزهای خود به رود ارس و کوشش جناحی از دربار ایران ـ که حول عباس میرزا جمع شده بودند ـ برای بازپس گیری مناطق ازدست رفته و به ثمر نرسیدن مذاکرات، زمینه ساز آغاز دوره دوم جنگ های ایران و روسیه شد. جناح عباس میرزا برای منفعل کردن گروه مخالف نبرد...

«درۀ نادره» از مهم­ترین آثار میرزا مهدی خان منشی به شمار می­آید که دربارۀ رخدادهای زمان نادرشاه به نثر مصنوع نوشته شده است. میرزا مهدی در نگارش این کتاب بیش از آن که به فکر روایت تاریخ و بازگویی کشاکش­های سیاسی و نظامی نادرشاه باشد، همّ خود را متوجه فضیلت­مآبی و خودنمایی­های ادبی کرده است. وی در پرداخت کتاب از واژه­ها و ترکیبات دشوار تازی و پارسی، آیات، احادیث، امثال و اشعار عرب و صنایع لفظی و م...

در مقالۀ پیش رو، برای بررسی نقش زنان حرم‌سرا در اصلاحات دورۀ ناصری، با بهره‌گیری از رویکرد انتخاب عقلانی به مثابۀ یکی از نظریه‎های عمومی جامعه‎شناسی تاریخی، به توصیف استدلال‌های ارائه شده از سوی زنان حرم‎سرا، در مخالفت با سه بازة اصلاحی 1264-1267 (اصلاحات میرزا تقی‌خان امیرکبیر)؛ 1275- 1278 (اصلاحات شخص ناصرالدین‌شاه)؛ 1287-1290 (اصلاحات میرزا حسین‌خان سپهسالار) پرداخته‌ایم. این مقاله، با نقد ن...

تاکنون به آثار میرزا آقا تبریزی، نمایشنامه نویس پیش گام، از دریچ? تاریخ تکاملی تئاتر ایران نگریسته شده است. اما این مقاله جنبه های روشنگرانه این متون از حیث حیات اجتماعی سال های پیش از مشروطه یادآور می شود و فراتر از آن، انقلابی بالقوه زیباشناختی را در آن می یابد. به این طریق، می کوشد در پیوندی میان جامعه شناسی و زیباشناسی بر اهمیت شناخت میان رشته ای تاکید بگذارد. تاکنون به آثار میرزا آقا تبری...

چکیده نهاد ارتش در کشورهای مستقل از ضروری ترین سازمان ها محسوب می شود چرا که حراست از مرزها و حفظ دولت را بر اساس قوانین حاکم بر آن کشور عهده دار است؛ و در مواجهه با تهدیدات برون مرزی و دشمن خارجی حافظ مردم و منافع ملی آن کشور خواهد بود. در ایران عصر قاجار نهاد ارتش ساختاری سنتی و ایلیاتی داشت. شاهان اولیه قاجار توانستند با به کارگیری آن، همه مدعیان داخلی را سرکوب و حکومت مرکزی فراگیری تشکیل ...

این مقاله با تمرکز بر پرتره نگاری، به گونه های تصویرسازی در کتاب های چاپ سنگی، می پردازد. در ابتدا، به اولین آثار چاپی مصور اشاره شده و نخستین پرترۀ چاپی شناسایی شده در کتاب های چاپ سنگی در ایران، دیوان نشاطی خان، و هنرمند خالق آن، میرزا بابا الحسینی الامامی، معرفی شده است. در پایان، فهرستی از دیگر آثار شناخته شدۀ این نقاش نیز معرفی می شود.

محور بنیادین این پژوهش بر یافته هایی استوار است که از پاسخ به پرسشهای زیر به دست آمده اند:1- شورش قلندر در اثر چه زمینه ها و عواملی پدید آمد و در پی چه اهدافی بود؟2- ماهیت فکری و اجتماعی این شورش و فرآیند تحولات آن چگونه بوده است؟3- سرنوشت این شورش چگونه رقم خورد و چرا؟ و 4- چه پیامد هایی را در پی داشت؟این شورش که در دوره زمامداری شاه محمد خدا بنده صفوی(995-985 ﻫ.. ق) در ولایت کوه گیلویه رخ داد...

کتاب شاهد صادق اثر میرزا محمّد صادق اصفهانی از آثار منثور ارزشمند قرن یازدهم هجری و یکی از نمونه های موّفق کتاب های چند دانشی (دانشنامه ای) تألیف شده در شبه قارّه هند است که کثرت نسخ خطّی از آن در کتابخانه های ایران و جهان، بیانگر ارزش علمی و اقبال عمومی به این اثر در عصر تألیف و سالهای بعد از آن بوده است. با این حال به دلایل نامعلومی تاکنون تصحیح و معرّفی نشده است. نظر به اهمیّت این کتاب از نظر اشتم...

یکی از نظیره­گویان نظامی در حوزۀ لیلی و مجنون سرایی، شاعری به ­نام میرزا عصمت­الله مخدوم معروف به قاضی میرعابد بدخشانی، از شعرای گمنام افغانستان و ناحیۀ بدخشان در سدۀ سیزدهم هجری است که منظومۀ لیلی و مجنون را در سال 1239 هجری قمری به رشتۀ نظم کشیده است. از این اثر در ایران تنها یک نسخۀ خطی موجود است که تاکنون نیز معرفی نشده است. بررسی این نسخه نشان می­دهد شاعر تحت تأثیر نظامی بوده است و داستان ...

میرزا عبدالله افندی، پسر میرزا عیسی، از دانشمندان و نویسندگان بسیار برجستة سدة یازدهم و دوازدهم است که گاهی نیز از وی باشناسه‌های دیگری چون تبریزی، جیرانی، اصفهانی و... یاد می‌شود؛ او نیمی از زندگانیش را به جهانگردی گذرانده و افزون بر شهرهای ایران به کشورهای روم، ترکیه، سوریه، مصر، عربستان، بحرین و ... سفر کرده و کتابخانه‌های آن کشورها را از نزدیک دیده و از دانش دانشمندان آن سرزمین‌ها بهره جست...