نوشتار زیر خوانشی است از شکل گیری نخستین دولتِ مدرن در ایران بر اساس چارچوب تحلیل گفتمان فوکویی و ادبیات پسااستعماری. در این متن پس از بازخوانی چارچوب مفهومی و روشی، دگردیسی های گفتمانی تجدد در ایران، از زمان اصلاحات عباس میرزا تا دوره ی پهلوی اول و صورتبندی آن در گفتمان-های تجدد جبرانی، تجدد رمانتیک-جامعه گرا و در نهایت تجدد آمرانه بررسی می شود. بر اساس این بازخوانی، شکل گیری نخستین دولتِ مدرن د...

در سال های اخیر، به دلایل گوناگون شاهد هستیم بیشتر اندیشمندان اقتصادی به تغییرات اجتماعی (ارزشی و نهادی) برای درک بهتر تغییرات اقتصادی توجه می کنند. نهادگرایی و تئوری های گفتمانی، دو پارادایم مهم در زمینه ی بررسی تغییرات اجتماعی هستند. در این مقاله، برای درک بهتر این پارادایم ها به بررسی آرای نورث، ویلیامسون وگریف، از اندیشمندان پارادایم نهادگرایی و لاکلو و موف، از نظریه پردازان گفتمانی می پردا...

در این مقاله ضمن اشاره به ضرورت باز تولید مشروعیت یک نظام مستقر از طریق نقد فعال و مستمر و چند وجهی بودن آن در نظام جمهوری اسلامی ایران، به پیوند نقد و تبیین پرداخته شده است. در ادامه با تبیین رئالیستی از انقلاب و لایه های متعدد و تو در توی آن، معیارها و ملاک هایی برای نقد جمهوری اسلامی پیشنهاد شده است. سپس با اشاره به ضرورت های هفتگانه نقد به بحث در مورد ارکان نقد پرداخته و در نهایت سه دوره نق...

هدف این مقاله پیاده سازی نشانه شناسی تنشی در تحلیل فرآیندهای گفتمانی سوره های قرآن کریم است و از این جهت، نخستین کوشش محسوب می شود. یک «کلّ معنادار» از دو منظر قابل مطالعه است: ازمنظر «زایشی» که ناظر به مطالعة«فرآیند»تولیدآن است و ازمنظر «تأویلی» که ناظر به تحلیل «ساختار» شکل یافتة کل معنادار است. نشانه شناسی «گفتمان» یا تعبیر تفصیلی «فرآیند گفتمان» به هردو منظر توجه می کند؛ زیرا در ساحت تحلیل ...

مفهوم استراتژی نیز مانند بسیاری مفاهیم دیگر، بر اساس شرایط زمانی و مکانی مختلف، تعاریف و تعابیر متعددی شده و هر کس بر اساس برداشت خود به تعریف آن پرداخته است. این مقاله با تمرکز بر تعریف مفهومی استراتژی به دنبال این است که با بررسی تاریخی-گفتمانی تحولات این مفهوم، ابهامات و پیچیدگی‏های موجود در تعاریف آن را آشکار سازد و با کشف منطق تحولات مفهومی استراتژی، بدیهی‌بودن آن را فروریزد. مسئله اصلی ای...

پژوهش حاضر با مروری بر بنیان‌های نظری رویکرد نشانه‌معناشناختی به تحلیل گفتمان، در کنار جنبه‌های اساسی این رویکرد به لحاظ عملی، سازوکاری نظری ‌ـ‌ عملی جهت تحلیل فضاهای گفتمانی با رویکرد نشانه‌معناشناسی به دست می‌دهد که می‌تواند در حیطۀ تحقیقات ارتباطی و مطالعات سینمایی مورد استفاده قرار گیرد. رویکرد نشانه‌معناشناسی به‌دنبال نفوذ به عمق معنایی و کشف معانی سیال فیلم‌های سینمایی در چارچوب گفتمان اس...

گفتمان «نوسنت‌گرا» در پی راهبردهای کلی ساختار قدرت و زمینه‌های اندیشگیِ روشنفکران در هنر معاصر ایران پدیدار شده است. پشتیبانی‌های فکری روشنفکران در ایجاد گفتمان «ضدغرب‌زدگی» و «بازگشت به اصل»، و همچنین حمایت‌های ساختار قدرت در ایجاد امکانِ پدیدار شدن آن، هنرمندان را در مسیرِ تمایزبخشی به هنر نوگرای ایران در برابر هنر مدرن غربی جهت‌دهی می‌کند. در چنین موقعیتی، هنرمندان هویت حرفه‌ای خود را در فضای گ...

مصرف اینترنت یکی از مهم‌ترین عرصه‌های مصرف فرهنگی در زندگی روزمره است. مصرف فرهنگی اینترنت در زندگی روزمره، همچنین یکی از مهم‌ترین منابعی است که به هویت‌‌های دانشجویی شکل می‌دهد و از آن‌ شکل می‌پذیرد. با اتکا به یکی از نظریه‌های گفتمانی هویت، در این مقاله، با استفاده از داده‌های گرد‌آوری شدة حاصل از یکسال کار میدانی در سه دانشکدة مختلف، مفاهیم معنایی و گفتمانی اصلی مرتبط با مصرف اینترنت و همچنی...

این مقاله فضای گفتمانیِ فعالیت بدنی زنان را به منظور پاسخ به سؤالی اساسی بررسی می‌کند؛ چرا اغلب زنان با تداوم فعالیت بدنی مشکل دارند و موفق نمی‌شوند به‌طور دائمی از یک برنامۀ تمرینی سبک، منظم و طولانی‌مدت استفاده ‌کنند؟ تحلیل حاضر‌ با استفاده از توصیف مفاهیم به‌کار‌رفته در نظریۀ گفتمان لاکلو و موف (1992) انجام شده است. در فضای فعالیت بدنی زنان، دو گفتمان ترس از چاقی و گفتمان سلامت‌جویی به‌منزلۀ ...