شکل­گیری جریان تصوف در قرن دوم هجری، از یک سو منشأ تحولات فراوانی در حوزه‌های مختلف اجتماعی شده و از سوی دیگر این جریان فکری، پذیرای اندیشه‌ها، سلیقه‌ها و برداشت­های گوناگون دینی شده است. این تأثیر و تأثرات سبب بروز درگیری و نزاع درونی جریان فکری تصوف شده است. در مراحل رشد و رونق تصوف، جوامع اسلامی درگیر حمله های بنیان‌کن مغول شدند که در همۀ سطوح فرهنگی و اقتصادی جامعه تأثیر نهاد و بی‌شک جریان ...

ابوالفیض ثوبان بن ابراهیم معروف به ذوالنّون مصری از شخصیّت‌های ممتاز تاریخ تصوّف به شمار می‌آید. اگر از بزرگان صوفیه ده تن را به مثابة برجسته‌ترین‌ها برگزینند، یقیناً ذوالنّون یکی از آن‌هاست؛ بنابراین، شناخت احوال و تازه‌های سخن او که نمایندة شاخص و تأثیرگذار تصوّف غرب جهان اسلام است، در شناخت تصوّف اسلامی لازم و ضروری است؛ به‌ویژه اینکه اغلب منابع، او را نخستین کسی می‌دانند که از «ملامت» و نقش آن در ...

در میان صوفیانی که به نقد و بازتعریف مبانی و مفاهیم تصوف پرداخته­اند، شیخ احمد سرهندی          (971- 1034) از جایگاه ویژه­ای برخوردار است. او بی­آنکه به طعن و رد صوفیان بپردازد، بر این باور بود که ایشان نتوانسته­اند مقامات سلوک را تا به انتها سپری کنند و لذا از متوسطان هستند و نه منتهیان. شیخ احمد به مدد علوم کشفی منحصر به فرد خود، که به ادعای وی ورای علوم علما و معارف اولیا بود، تعریف­هایی جدی...

اقامتگاه صوفیان را در زبان فارسی خانقاه گویند. این واژه که نخستین بار در متون سدة چهارم هجری، در اشاره به فعالیت های مانویان و کرّامیان به کار رفته، در سدة پنجم، با گسترش جماعت های صوفیه، در سرتاسر قلمرو اسلامی رواج یافته است. خانقاه ها در این عصر مراکزی فرهنگی ـ اجتماعی بودند که صوفیان و مردم عادی در آنجا از خدماتی برخودار می شدند؛ از جملۀ این خدمات می توان به این موارد اشاره کرد: تربیت مریدان،...

تصوف، افزون بر تثبیت گفتمانی فراگیر در جامعه، رفتارهای اجتماعی خاصی را با خود به همراه داشت. یکی از این رفتارها سفر بود که نقش و کارکرد مهمی در میان صوفیان پیدا کرده بود. سفر که از آن با اصطلاح سیر آفاق (در مقابل سیر انفس) یاد می شود، در پندار نهانگرایان مسلمان و در نگاه نخست، بر گرفته از قرآن وحدیث بود که با انگیزه هایی مانند تبلیغ، زیارت، کسب علم، ریاضت و ... انجام می شد.در بینشی ژرف تر، ساخت...

صفویان نخستین سلسله­ حکومتی ایران بودند که توانستند ترکیبی پررنگ و نتیجه­بخش بین تصوف و تشیع ایجاد نموده و شالوده حکومت خود را بر آن قرار دهند. در پیدایش و قدرت­یابی صفویه، علاوه بر تشیع و تصوف و پیوند آن دو، مسألة آناتولی، خانقاه اردبیل و قزلباشان نقش مؤثری داشت. صفویان قبل از آن‌که باورهای شیعی را در خدمت اهداف سیاسی خود گیرند و گرایش­های سیاسی از خود نشان دهند، در عالم تصوف سیر می­کردند. قزل...

مسلمانان در سده ی اول هجری با فتح سند قدم به شبه قاره هند گذاشتند. هر چند مردم این سرزمین به واسطه حضور بازرگانان مسلمان در جنوب شبه قاره با مسلمانان آشنایی داشتند. با این وجود جریان اصلی ورود اسلام به هند با فتوحات غزنویان آغاز شد. با این که لشگر کشی های نظامی نقش زیادی در گسترش اسلام نداشت، اما زمینه ساز مهاجرت بسیاری از گروه های مسلمان از جمله صوفیه شد که با هدف گسترش اسلام وارد شبه قاره هند...

این مقاله به بررسی رفتار مصرف کنندگان مناطق شهری و روستایی استان آذربایجان غربی و کل کشور  با استفاده از تابع تقاضای سیستمی حداقل معیشت با استفاده از رگرسیون به ظاهر نامرتبط جهت تخمین معادلات و بدست آوردن میزان حداقل معیشت  می‌پردازد نتایج این مقاله نشان می‌دهد که بیشترین میل نهایی به مخارج فرا معیشتی در مناطق شهری و روستایی استان آذربایجان غربی و مناطق روستایی کشور مربوط به گروه خوراکیها، آشام...

کشاورزی از مهمترین فعالیت های مناطق روستایی است و هرگونه اختلال در آن معیشت خانوارهای روستایی را دچار آسیب می کند، سبب رکود اقتصادی در نواحی روستایی گردیده و مسایلی همچون کاهش تولید، مهاجرت افراد از روستا به شهر، افزایش بیکاری، فاصله طبقاتی بین شهر و روستا، فقر و پایین آمدن درآمد روستائیان را بوجود می آورد. آسیب پذیری و عدم ظرفیت انطباقی از عوامل تهدید کننده پایداری معیشت روستائیان است. از این ...

اقشار و اقوام گوناگونی در تشکیل جماعات دیاسپورایی مسلمانان در مالابار مؤثر بودند که از دو گروه بومی و مهاجر و یک گروه دورگه تشکیل می‎شد، اما شامل اقشار متنوعی بود که از حاکمان محلی هند، «بازرگانان غریب و شهری (بومی)» تا دلال‎های دورگۀ هندو ـ مسلمان (ماپیله) را دربرمی‌گرفتند. صوفیان ایرانی نیز در این جوامع حضور داشتند. به نظر می‎رسد که در این نوع جوامع دیاسپورایی، نوع رابطه میان این اقشار و سازو...