معرفت شناسی دینی، شاخه ای از معرفت شناسی است که با نگاهی پسینی وتاریخ مند معارف دینی را به عنوان یک واقعیت بشری، مورد بررسی و پژوهش قرار می دهد. بشر در مواجهه با دین، درک و فهمی از آن کسب می کند و می تواند آن را مانند سایر نظام های معرفتی اش، موضوع معرفت پردازی نظام مند قرار دهد. نظریه "قبض وبسط تئوریک شریعت"، با نگرشی معرفت شناسانه نسبت به معرفت دینی بشر در طول تاریخ، به مباحثی پیرامون تحول وت...

کنایه یکی از اسلوب­های بیان پوشیده، و از عناصر اصلی تصویرگری در کتاب معارف بهاءولد است. وی در این اثر عرفانی، با بهره­گیری از عناصر بیانی و بدیعی، به ­ویژه کنایه، سبک نثر خویش را از نثری عادی و علمی به نثری شاعرانه نزدیک کرده و بر زیبایی نوشتة خود افزوده است. عدم توجّه پژوهش‌گران زبان و ادب فارسی به نثر عرفانی معارف و تصویرگری­های آن، همواره سبب شده است که این اثر زیبا دستخوش فراموشی شود. در این...

مناظرات امام رضا (علیه‌السلام) با گروه‎های مختلف در موضوعات گوناگون، گنجینه‎ای از معارف رضوی است که از عالم آل محمد (صلی الله علیه وآله) به یادگار مانده است. در این مناظرات، مباحث مختلف از معارف دین اسلام بیان گردیده که پاس خ به شبهات و سؤالات و روشنگری در مسائل دینی از مباحث مهمّ مورد بحث در این گفتمان‎ها بوده است. توجه به اهداف امام (علیه‌السلام) از این مناظرات و نتایج این گفتگوها حایز اهمیت ا...

جدی‏ترین تأملات در حوزه زندگی سیاسی در عصر صفویه از سوی محمد باقر سبزواری صورت گرفته است. وی از زاویه کارکردگرایانه به بحث از انواع نظام‏ های سیاسی پرداخته و آن را تحلیل کرده است. در این نوشتار تعریف ویژه سبزواری از زندگی اجتماعی، زندگی سیاسی، قانون، حاکم عادل، اهداف حکومت، نظام سیاسی فاضله، نظام سیاسی ناقصه، ویژگی‏ های هیأت حاکمه، انواع طبقات و اصناف، طراحی سازمان حکومت، وظایف و حقوق مردم و تأ...

مرحوم علامۀ محقق، علی دوانی، در 1308 ش./ 1929 م. در روستای دوان از توابع کازرون متولد شد. دوران کودکی و نوجوانی را در زادگاه خود سپس آبادان گذراند و در 1332 ش./1943 م.، برای تحصیل علوم دینی به نجف اشرف رفت و به مدت پنج سال و نیم از درس استادان و فضلای آن دیار استفاده کرد. در بهار 1327 ش./ 1948 م. به ایران آمد و پس از سیر و سیاحت و ازدواج (1328 ش./1949 م.)، در قم سکونت گزید و به ادامۀ تحصیل پردا...

کتاب معارف، مجموعه مواعظ، سخنان و نوعی یادداشتهای روزانه سلطان العلما بهاء ولد است که در آن، تجربه های روحانی مولف به شکل و زبانی خاصی بیان شده است. بهاء ولد در پاره ای از موارد، مطالب بسیار دقیق عرفانی را بوسیله زبان مجازی (تشبیه، استعاره و مجاز) و در کسوت لفظ، ادا می کند و به همین دلیل کلام او در بعضی مواقع پیچیده و مبهم است. ولی بهاء در بیشتر مواقع با شیوۀ نوینِ ادبی، تجارب پیچیدۀ باطنی خویش ...

بررسی روش شناختی مبانی حقوقی فقیهان صاحب مکتبی چون محقق اردبیلی، تأثیر بسزایی در تبیین تکامل اجتهاد پیشرو و هم سو با شرایط زمان و مکان دارد. ویژگی های فقهی اردبیلی، منشور روشی جامعی است که برخی از ابعاد آن در این مقاله با عناوین ذیل، تشریح شده اند: استقلال رأی و محوریّت استدلال (عدم حجیّت شهرت)، بازنگری و تأمّل در بسیاری از ابواب فقهی، هماهنگی در احتیاط علمی و عملی، دوری از بحثهای کم فایده و بی ف...

محور نظام فکری حکمت متعالیه بر مبحث وجود به‌ویژه اصالت وجود می‌چرخد. نظری که اکنون در مجامع علمی ـ فلسفی مشهور است، این است که اصالت وجود از ابداعات ملاصدرا است. سؤالی که جستار حاضر دنبال می‌کند، این است که آیا  اصالت وجود، ریشه در آرای فیلسوفان گذشته دارد یا خیر؟ در صورت صحت شق اوّل، نقش و سهم فیلسوفان قبل از ملاصدرا در پی‌ریزی این بنای رفیع چه مقدار است؟ ما در این نوشتار با بیان هشت استدلال از...

اندیشمندان اسلامی، اصل علم خداوند را پذیرفته‌اند؛ اما تحلیل فلسفی و بیان چگونگی آن به‌ویژه در علم خداوند به جزئیات، نیازمند تأمل بیشتر است؛ تا آنجا که راهکارهای متفاوتی در این زمینه مطرح می‌شود. محقق دوانی نیز توجه خاصی به این موضوع داشته و به‌تفصیل بدان پرداخته است. وی ضمن ارزیابی آرای حکما و متکلمان، به اثبات علم الهی، به‌ویژه علم تفصیلی خداوند به اشیا می‌پردازد. ایشان در تببین نظر فلاسفه معت...