حکیم ترمذی عالمی پرتألیف از ورارود در سدۀ سوم قمری است که پیش از ورود به زهد و عرفان، تحصیل در علوم سنتی را ازسر گذرانده بود. او که تبار به پدر و مادری محدث می‌برد، فراگیری معارف حدیثی را از کودکی آغاز کرد و در این زمینه، مهارت فراوانی به‌دست آورد. با آغاز مشرب عارفانه، حکیم ترمذی کوشید عرفان ذوقی و نوری خود را در حیطۀ علوم دینی تبیین کند؛ ازاین‌‌رو، تجارب و باورهای عرفانی خود را با مطالعات قبل...

حدیث پژوهان برای شناخت روایات سره از ناسره که در گذر زمان به مجموعه های حدیثی راه یافته اند. معیارهایی عنوان کرده اند. این معیارها از یک سو ناظر به سند حدیث و از سوی دیگر ناظر به متن احادیث هستند. از آنجا که بررسی سند حدیث با محدودیتهایی مواجه است، بررسی متن مهمترین راه ارزیابی حدیث است که حتی در صورت صحت سند آن، حکم بطلان حدیث را امضا میکند. قرآن، سنت، شأن معصوم، علم، واقع، عقل و تاریخ اموری ه...

در تحلیل و بررسی فرایند شکل گیری پدیده های تاریخی، جغرافیای تاریخی از حوزه هایی است که تأمل در آن ضروری می نماید. هدف این مقاله با اتکاء بر روش تاریخی، بررسی نقش جغرافیای تاریخی در شکوفایی و بالندگی مدرسۀ حلّه و تأثیر آن در گسترش اندیشۀ شیعی در این دوره است. حله را امیران امامی مذهب بنی مزید در سدۀ پنجم قمری ساختند. دُبَیس اول در حدود سال 419 قمری آن را در محلی آباد به نام جامعین، در غرب رود سورا ...

ضرورت فراگیری اسلام توسّط تازه مسلمانان ایرانی منجر به پیدایش نهادهاییآموزشی مانند مسجد، کُتّاب و مدرسه گردید. نخستین مدارس شناخته شده درشهرهای خراسان و ماوراءالنهر که در فاصلۀ سده های چهارم تا ششم هجری پیوستگی« مدرسه » فرهنگی غیر قابل انکاری با هم داشتند، پدید آمدند. با توجّه به اهمیّتبه عنوان کانون آموزش عالی در تمدن اسلامی، تحقیقات متعدّدی پیرامون آن صورتگرفته است. گرچه در این آثار بسیاری از مدارس...

عقل در معتزله با تعابیری چون علم، منع، فکر، نظر، راه رسیدن به علم و درک واجبات تعریف شده است. ایشان اولین گروه از اهل سنت بودند که از عقل نظری در شناخت دین بهره گرفتند و از طریق عقل عملی بر حسن و قبح افعال استدلال و فعل قبیح را از خدا رد و به انجام تکلیف استدلال کردند. در مدرسۀ امامیۀ بغداد، شیخ مفید و سید مرتضی ، عقل را بر قوه ای اطلاق کرده اندکه اقتضای تمییز دارد و شیخ طوسی عقل را مجموعۀ علوم...

روایتی منقول از پیامبر اسلام (ص) با الفاظی متفاوت و موضوعی واحد در برخی منابع حدیثی وجود دارد که بر اساس آن خطر ریا برای روزه منتفی اعلام شده است. خاستگاه این روایت منابعی چند از کتب حدیثی اهل سنت است گرچه در برخی منابع حدیثی شیعه نیز به آن اشاره‏ای شده‏ است. بررسی سندی این روایت، آن را با چالش اتصال و همچنین عدم وثوق برخی راویان مواجه می‏بیند به‌گونه‌ای که روایت را در زمره روایات ضعیف قرار می‏...

تفسیر فلسفی ملاصدرا را باید در درون مکتب اصفهان مورد ارزیابی قرار داد. سنخ نقد او در آثارش از روش­های تفسیری رایج تا زمان او نشان می­دهد که وی با ابتناء بر رهیافت فلسفی، آنها را نابسنده می­داند. می­دانیم که کوشش­های پژوهشی صورت گرفته درباره مکتب اصفهان بر محور دستاوردهای عقلی بوده و رویکردهای حدیثی، تفسیری و کلامی آن مورد غفلت واقع شده است. کمتر تحقیقی وجود دارد که شروح حدیثی مانند الرواشح السم...

تفسیر فلسفی ملاصدرا را باید در درون مکتب اصفهان مورد ارزیابی قرار داد. سنخ نقد او در آثارش از روش­های تفسیری رایج تا زمان او نشان می­دهد که وی با ابتناء بر رهیافت فلسفی، آنها را نابسنده می­داند. می­دانیم که کوشش­های پژوهشی صورت گرفته درباره مکتب اصفهان بر محور دستاوردهای عقلی بوده و رویکردهای حدیثی، تفسیری و کلامی آن مورد غفلت واقع شده است. کمتر تحقیقی وجود دارد که شروح حدیثی مانند الرواشح السم...

از مشهورترین مکتوبات حدیثی شیعه در دوران امام صادق (ع) و هم از کهن‌ترین آثار حدیثی شیعیان متقدم، کتاب عبیدالله بن علی حلبی است که اولین مصنَّف شیعه نام گرفته است. گرچه در وثاقت عبید الله بن علی حلبی معمولا تردید نکرده‌اند، برخی معاصران انتساب این کتاب را به وی محل بحث دانسته‌اند. از این منظر، کتابی با تقسیم‌بندی براساس ابواب فقهی، مشتمل بر روایات عبیدالله حلبی و حتی روایات سایر اصحاب ائمه (ع)، تد...

چکیده:  فقه الحدیث از مهم­ترین شاخه­­های علم حدیث است که به فهم و تبیین روایات می­پردازد. نگاهی به تاریخ فقه الحدیث نشان می­دهد که بحث از فهم و مقصود واقعی کلام معصومان از عصر خود آن بزرگواران مورد توجه بوده است. محدثان برای فهم احادیث معصومان از روش­های مختلفی بهره برده­اند. شیوه­ فقه­الحدیثی هر شخصی، بیانگر آراء،  نگرش و میزان تسلط او  بر حدیث و علوم حدیث است.‌ شناخت آرای حدیثی علامه­ طباطب...