نفوذ قرآن و تفسیر قرآن در مثنوی بسیار زیاد است؛ به­گونه‌ای­که مثنوی را به گنجینة تفسیر قرآن بدل ساخته است، امّا در میان تفسیرهای مختلفی که مورد استفادة مولانا بوده تاکنون به تفسیرهای عرفانی چهار قرن اوّل کم‌توجّهی شده است. در این مقاله با تکیه بر تفسیر سهل بن عبدالله تستری (وفات: 283ق) و ابوعبدالرّحمن سُلَمی (وفات: 412ق) نشان می‌دهیم که رویکرد باطنی مولانا به قرآن و شیوۀ تأویل آیات قرآنی در مثنوی، مت...

مولانا در مثنوی برای انتقال وتفهیم معانی وموضوعات فلسفی ، عرفانی ، کلامی و...از شگردها ، فنون وشیوه های خاصی استفاده می کند . یکی از این فنون وشگردها ، کاربرد تصاویر حیوانی جهت تبیین مطالب وموضوعات مورد نظرش است .به طور کلّی ، منظور از تصویر ، تمام تصوّرات وسوابق ذهنی جامعه ی انسانی نسبت به شکل ورفتار وسایر خصوصیات حیوانات است که هر حیوان بدان متّصف ومعروف است . دراین پژوهش تلاش برآن بوده است که ت...

چکیده پژوهش حاضر با عنوان «سیمای خدا در مثنوی» به بررسی و معرفی اسما و صفات خداوند در اثر سترگ مولانا جلال الدین محمد بلخی می پردازد، که در یک بخش اصلی، با مقدماتی در ابتدا و دو پیوست در انتهای کار تنظیم شده است. مقدمات پژوهش به مباحث نظری مربوط به اسماء و صفات از منظر مولانا در مثنوی اختصاص یافته، و بخش عمده تحقیق با عنوان «اسماء و صفات خداوند در مثنوی»، توضیح و شرح و تبیین اسماء و صفات الهی ...

مرگ، بزرگترین رویداد زندگی هر انسان است و همیشه، ذهن و اندیشه آدمیان را به خود مشغول کرده است. یاد مرگ و جهان پس از آن، یکی از توصیه های مهمّ ادیان الهی، از جمله دین اسلام است. اندیشمندان در این زمینه سخنان ارزشمندی بیان کرده اند. از جمله اندیشمندانی که به این موضوع توجّه گسترده ای داشته، مولانا جلال الدّین محمّد بلخی است. در این تحقیق، سعی شده است که دیدگاه این شاعر و عارف بزرگ، در مثنوی عرفانی اش...

مکتب عرفانی مولانای رومی از مکتب ابن عربی مستقل است. اثبات دیدار مولانا با ابن عربی در دمشق (در سالهای جوانی مولانا و پیری ابن عربی) و نیز دوستی و مصاحبت و مجالست مولانا با صدر قونوی (بزرگترین مروج و معلم تعالیم ابن عربی) در قونیه (در سالهای پایانی عمر این دو) یا اشتراک بعضی افکار، برای اثبات این که مولانا تحت تأثیر افکار ابن عربی واقع شده باشد، کافی نیست، زیرا: اولاً- دیدار مولانا با ابن عربی د...

مولانا، ستاره درخشان آسمان ادب فارسی در قرن هفتم، در مهم ترین اثر منظوم خود، مثنوی معنوی، مسایل مهم عرفانی و دینی و تربیتی رابا رویکردی خلاقلانه مطرح کرده و از آیه ها و احادیث نیز بوفور بهره برده است. او در استفاده از تمثیل ها و قصّه های معروف، مهارتی خاصّ دارد. کمتر شاعری در این زمینه به پای گاه او می رسد. تنوّع تلمیحات اسلامی در شعر او ناشی از وسعت اطّلاعاتش در زمینه قرآن، تفسیر، حدیث و تخیّل قوی ...

مثنوی معنوی دربرگیرنده گونه‌ای از داستان‌‌ است که از لحاظ موضوع و شخصیّت، غالباً از نوع تمثیلی به شمار می­آید و از درون‌مایه تعلیمی، اخلاقی و یا عرفانی برخوردار است. پاره‌ای از این ‌داستان‌ها، چه در ساختار کلّی و چه در درون‌مایه، شباهت به افسانه‌های ازوپ دارند. برای انجام این تحقیق، ابتدا تمامی داستان‌های ازوپ مورد ارزیابی قرار گرفت و در میان آن­ها، هفده داستان با داستان‌های مثنوی مشابهت‌های پیدا ...

عمق و گستردگی تفکر و اندیشه مولانا در پیوندی استوار با تسلط وی بر علوم قرآنی است. نگاهی به کثرت مفاهیم قرآنی در مثنوی نشان می‌دهد که مولانا موجبات رستگاری و نجات انسان را تنها در قلمرو وحی می‌جوید. مولانا معانی و مضامین آیات قرآن را به‌گونه‌ای خلاّق در حکایات خود درج کرده و توجه به این حکایات، بیان‌گر روش‌های تأویل‌گرایانه مولانا در مثنوی است.

باژگونگی امور عالمْ اصلی است که مبنای بسیاری از قصّه ها و اندیشه های مثنوی بر آن گذاشته شده است و بررسی آن می تواند یکی از مهم ترین عوامل جذابیّت این اثر را تبیین کند. بر این اساس، در این مقاله نخست گونه هایی از باژگونگی معرّفی می شود؛ مواردی مانند: ترجیح مرگ بر زندگی، دیوانگی بر خردمندی، بلاهت بر هوشیاری، غلامان بر سروران، قهر بر لطف،مطلوب نزدیک بر دور، مدارا بر انتقام،نفی بر اثبات و... . سپس به د...

مولوی یکی از بزرگترین و برجسته ترین عرفا و شعرای ایران است که در آثار خود به مسئله اخلاق و چگونگی پرورش صفات نیکو در خویش و رسیدن به تعالی و کمال پرداخته است. از جمله مسائل اخلاقی که مولانا انسان ها را به آن دعوت می نماید، ایثار و فداکاری است. می توان ایثار را از نظر مولانا در مثنوی معنوی و فیه ما فیه به دو بخش تقسیم نمود : 1. ایثار انسان نسبت به خدا و در راه او که به وسیله جهاد با نفس و فنا...