چکیده مثنوی معنوی یکی از شاهکارهای ادبیات فارسی است که مولانا جلال الدین بلخی آن را به نظم کشیده است. یکی از عناصری که باعث افزایش زیبایی و جذّابیت اشعار این اثر نفیس گشته؛ استفاده از عنصر رنگ است که آمدن آن در لابلای ابیات مثنوی دارای دلالات معین و اغراض خاصی است. مولانا 2275 بار از رنگها در مثنوی به صورت مستقیم و غیر مستقیم استفاده کرده است که آن رنگ­ها عبارتند از: سیاه، سفید، سبز، قرمز، زرد و...

مقاله حاضر به بررسی و تبیین تأثیرپذیری مولوی در مثنوی، از کلام گهربار امام علی (ع) در نهج البلاغه می پردازد. ابتدا به ذکر بازتاب سخنان رسول (ص) درمورد امام علی (ع) و سیمای امیرالمؤمنین علی (ع) و تجلّی صفات آن حضرت در مثنوی پرداخته شده؛ نیز حکایاتی از آن امام همام که مولانا آنها را باز آفرینی کرده و با زبان شاعرانه خویش به رشته نظم کشیده، آورده شده است. در بررسی اثرپذیری مثنوی از نهج البلاغه، انو...

انسان ها از دیرباز، تحت  تأثیر عناصر طبیعت (شیمل، 1376: 51‏) و پدیده های ‏برآمده از آن  بودند و در دل هر  پدیده  بی تحرک و  بی حرکت _جهاد  و اشیا _ به دنبال روحی می کشتند تا آن را دریابند و رازهای آن را بگشایند.گویی محیط «پیرامون» با آدمیان باب سخن می گشود و کثیری از نیایش ها در بدو پیدایش ادیان از حدیث نفس آدمی و واگویه های وی با عناصر طبیعت سرچشمه گرفته است. و این پدید آورنده گیتی به نیکی و ف...

انسان ها از دیرباز، تحت  تأثیر عناصر طبیعت (شیمل، 1376: 51‏) و پدیده های ‏برآمده از آن  بودند و در دل هر  پدیدة  بی تحرک و  بی حرکت _جهاد  و اشیا _ به دنبال روحی می کشتند تا آن را دریابند و رازهای آن را بگشایند.گویی محیط «پیرامون» با آدمیان باب سخن می گشود و کثیری از نیایش ها در بدو پیدایش ادیان از حدیث نفس آدمی و واگویه های وی با عناصر طبیعت سرچشمه گرفته است. و این پدید آورندة گیتی به نیکی و ف...

مثنوی به ‌سبب ساختار داستانی‌اش، همواره مورد توجه بوده است. شاید شخصیت‌پردازی‌های مبتنی بر عناصر داستانی، این اثر بی‌بدیل عرفانی را به یک شاهکار ادبی تبدیل کرده است؛ چراکه پرداختن به نقش‌آفرینی پدیده‌های غیر انسانی، خصوصاً شخصیت‌های جانوری و شناسایی کارکردهای مثبت یا منفی و رمز‌گشایی از آن‌ها، به ما در درک مفاهیم پیچیدة مثنوی کمک شایانی می‌کند. بنابراین داستان‌های مثنوی فقط وسیله‌ای در خدمت تفهی...

آیرونی یکی از اصطلاحات پیچیده و مهم در بلاغت، فلسفه و نقد ادبی است. متون فارسی نیز از ظرفیت‌های فراوان این صنعت بلاغی ذیل عنوان‌هایی چون طنز، تهکّم، مجاز به علاقه ضدیت، استعاره عنادیه و... بهره برده است. دراین‌میان، یکی از بنیادهای بلاغی مثنوی معنوی، مهارت و هنرمندی مولانا در به‌کارگیری طنز و انواع گوناگون آن است­. مهارت خاص مولانا در مخاطب‌شناسی و اهتمام به تبیین و تعلیم مفاهیم عالی دینی، عرفان...

دفتر چهارم مثنوی همچون سایر حلقه‌های شش‌گانة مثنوی مشحون از تفکرات متنوع است. می‌دانیم که در هر دفتر هزاران حرف در عبارت آمده است و ذهن سیال مولانا دایماً از شاخه­ای به شاخساری در پرواز است. خوانندة این کتاب مطوّل معمولاً در پیچ و خم ابیات ژرف و در لابه‌لای حکایت های توی در توی مثنوی و یا در جریان ذهن سیال مولانا گم می‌شود و کمتر مجال این را می‌یابد که نگاهی از افقی بالاتر – کل نگر – به آن داشته ب...

پدیدة مرگ از جمله رازناک­ترین مسائل بشر است که معمای آن را به حکمت کس نگشوده و نگشاید. اندیشمندان از هر دستی و به هر نوع و بیانی در تعریف و تبیین آن کوشیده­اند و البته چنانکه باید بدین پرده راه نبرده­اند. از این میان، مولانا جلال­الدین محمد بلخی در مثنوی با نگاهی موشکافانه و راهگشا دربارة این مسأله بارها سخن رانده و در خصوص اینکه ماهیت مرگ چیست، چه گونه­هایی دارد؛ حکمت­های مرگ کدامند و نیز عبرت...

پژوهشی که در پی می آید با عنوانِ « بررسی و تحلیل تمثیل های برجستهی مثنوی »، می کوشد تا برخی از داستان های مثنوی مولوی را به عنوان نمونه از لحاظ درون مایه ای مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد، این بررسی ترکیبی است از لایه های دیدگاه های متفاوتی که در بارهی این تمثیل ها اظهارنظر گردیده است، در این راستا تلاش شده است ضمن ایجاد نوعی هم خوانی و انسجام معنوی میان این دیدگاه ها، به نقد آن ها نیز بپردازد. از ...

در این مقاله به نوعی ساختارشکنی و سنت گریزی در مثنوی معنوی پرداخته شده و نویسنده، آن را با سایر آثار بزرگ ادبیات فارسی مقایسه کرده است. این مقوله معطوف است به نحوه‌ی شروع مثنوی که برخلاف دیگر آثار ادبی فارسی به جای اینکه سخن با نام خداوند، نعت رسول اکرم و سایر بزرگان دین آغاز شود در شکوائیه معروف از زبان نی، نهفته‌های روح انسان از جانب کسی بازگفته می‌شود که به والاترین تجربه‌های عرفانی دست یافت...