از آنجا که فلسفه و سایر علوم عقلی از طریق ترجمه آثار یونانی وارد تمدن اسلامی شده است همواره این شائبه وجود داشته که فلسفۀ اسلامی چیزی بیش از ترجمۀ محض فلسفه یونانی نبوده و فلاسفۀ مسلمان نوآوری­ای در قالب و محتوای این دانش مهاجر نداشته اند. نوشتار حاضر تلاش می­کند تا در خصوص فلسفه اجتماع، این نوآوری ها را برجسته سازد و از این­رو، بین دیدگاه­های اجتماعی دو تن از نمایندگان مهم فلسفۀ یونانی و فلسفۀ...

ویتگنشتاین در تراکتاتوس با آهنگی کانتی فلسفه را سراسر نقد زبان معرفی‌ می‌کند. یکی از خوانش‌های شایع از تراکتاتوس، و شاید متداول‌ترین آن، خوانش کانتی است. در این قرائت مؤلفه‌‌های کانتی تراکتاتوس پررنگ می‌‌شود و فلسفۀ متقدم ویتگنشتاین کانتی فهمیده می‌‌شود. البته این بدین معنا نیست که تراکتاتوس از جنبه‌‌های غیرکانتی و غیرنقدی تهی باشد. میان شارحانی که به این نوع قرائت شهره‌‌اند اختلافات درخور توجه...

دو نکتۀ اصلی، هدف و شالودۀ مقالۀ حاضر را تشکیل می‌دهد. نخست اینکه به‌زعم بسیاری، استخوان‌بندی اصلی فلسفۀ صدرا، انتولوژیک است و در حوزۀ اپیستمولوژی حرف چندانی برای گفتن ندارد. به نظر می‌رسد برخلاف این عقیدۀ مشهور می‌توان استنتاج‌های عمده‌ای را در حوزۀ معرفت‌شناسی و به‌ویژه بین‌الاذهانیت از فلسفۀ او داشت. دوم نسبت‌شناسی این استنتاج‌ها با مفاهیمی چون زیست‌جهان در پدیدارشناسی هوسرل و هایدگر است. می...

رابطۀ اخلاق و دین موضوعی است که می‌توان آن را در تمام سیر تاریخ فلسفه و در تمامی دستگاه‌های فلسفی بررسی کرد‌. اما با مباحثی که کانت در باب عقل عملی و جدایی آن از عقل نظری عنوان کرد و در پی آن مباحث متافیزیکی و الهیاتی را به حیطۀ عقل عملی کشاند، رابطۀ اخلاق و دین جلوۀ دیگری پیدا کرد‌. کانت با آنکه تمامی براهین اثبات وجود خدا را رد می‌کند‌‌، اخلاق را متضمن باور به خداوند می‌داند‌. پس از کانت حکما...

ریچارد رورتی از مهم‌ترین اندیشمندان و فیلسوفان سدۀ اخیر است که برخی آرای او را در نحله‌هایی چون نئوپراگماتیسم و پست‌مدرنیسم طبقه‌بندی کرده‌اند و برخی نیز آرای او را مهم‌ترین تفاسیر نظریۀ دموکراسی جدید در آمریکا برآورد کرده‌اند. به نظر می‌رسد علت این مسئله این است که تفکر رورتی از آبشخورهای زیادی نشأت گرفته و خود الهام‌بخش اندیشه‌های جدید عمل‌گرایانه شده است. بر این اساس، نگارندگان در این پژ...

در فلسفۀ علم، به‌ویژه در علوم انسانی، شناخت مفاهیم و موضوعات ممکن است مبنای هستی‌شناسانه، معرفت‌شناسانه و روش شناسانۀ متفاوت یا حتی متضاد داشته باشد. از این جهت، تعیین چارچوب نظری شناخت یک مفهوم بنیادین، از اصول اولیۀ مطالعه و شناخت مفاهیم و موضوعات است. در علوم جغرافیایی، شناخت رابطۀ سیاست با فضای جغرافیایی، یکی از موضوعاتی است که تفسیر آن در مکاتب مختلف از جمله در روش‌شناسی پسااثبات‌گرا متفاو...

در تاریخ اندیشۀ مدرن، دو نقطۀ عطف وجود دارد. اولی، انقلاب فلسفی- معرفتی دکارت است. ظهور و بسط فلسفۀ دکارت، به معنای زوال جهان بینی قرون وسطی، تولد سوژۀ انسانی و تغییرات اساسی در مباحث و موضوعات شاخه های گوناگون علمی بود. فلسفۀ او بر اندیشه های عصر جدید، مانند لیبرالیسم، دموکراسی، حقوق بشر، عقلانیت علمی و قانون گرایی روابط و نهادهای اجتماعی جدید مبتنی بود. برهمین اساس، هنجارها و داوری های اخلاقی...