مقاله حاضر، به معرفی و بررسی ردیف های فعلی موجود در سه دفتر نخست مثنوی اختصاص دارد. این منظومه مفصل و جامع عرفانی، از عالی ترین نمونه های شعر عرفانی فارسی و منشأ تقلید و ایجاد اثرهای فراوان در قرن های بعد بشمار می رود. در این مجال ابتدا فعل و مقوله هایی نظیر ماده های اصلی و جعلی و در نهایت اقسام افعالی که در قالب ردیف آمده است، با ذکر نمونه هایی معرفی خواهد شد.

استفاده از امکانات تحلیلی یا کلمات نقشی آزاد، یکی از روش های بیان مفاهیم دستوری در زبان های دنیاست. افعال معین از اجزای مهم دستوری هستند که می توانند به صورت کلمات نقشی آزاد در بیان مفهوم دستوری «نمود» استفاده شوند. این افعال همگی از رهگذر دستوری شدگی پا به عرصۀ وجود می گذارند. دستوری شدگی فرآیندی تدریجی است که طی آن واحدهای واژگانی زبان با از دست دادن بعضی مؤلفه های معنایی خود، خصوصیات دستوری ...

حرکت یکی از بنیادی ترین تجربه های بشر است و انسان با شبیه سازیِ حرکت در ذهن، آن را به حوزه های دیگری، که به واقع هیچ گونه حرکتی در آنها وجود ندارد، تسری می دهد. این شبیه سازی و تعمیم در زبان نیز منعکس می شود و کاربرانِ زبان، عناصر و اجزای حرکتِ حقیقی را برای توصیف حرکتِ مجازی نیز به کار می برند. این مقاله بر نوع خاصی از حرکتِ مجازی، با عنوانِ حرکتِ پنداری، متمرکز است. حرکتِ پنداری به موقعیت هایی اطلاق ...

مقالة حاضر به بررسی «تحلیل گذرایی افعال زیرشمول فعل گفتن بر اساس نظریه پیش نمونه» می پردازد. تاکنون «گذرایی» از جنبه های مختلفی بررسی شده و یکی از موضوع های مطرح در مطالعات دستوریان و زبان شناسان بوده است.  یکی از دلایل اهمیت بررسی ساخت گذرا اینست که گذرایی در همة زبان ها وجود دارد و جزء جهانی های زبانی محسوب می شود.  هرچند در زبان فارسی این ساخت از دیدگاه های مختلفی بررسی شده است ولی با این وج...

ترجمۀ تفسیر طبری، فراهم آمده در زمان سامانیان، قدیمی ترین ترجمۀ فارسی قرآن و از قدیمی ترین کتب نثر فارسی است. بررسی ویژگیهای نثر این کتاب که مطابق با نثر معیار آن روز و دور از حالت روایی و شاعرانه است، می تواند به خوبی بیانگر زبان نثر اوایل دورۀ فارسی دری باشد. در این مقاله ما به بررسی شش ویژگی افعال متعدّی، پیشوند در فعل، مجهول و انواع آن، صیغۀ دعایی، لازم یک شخصه و استعمال افعال متروک و مستعمل...

با بررسی برخی از آیات قرآن کریم می­توان جایگزینی هر یک از فعل­ های ماضی، مضارع و امر را به جای دیگری دید. در برخورد با این پدیده صرفی ـ بلاغی، برخی از صاحب نظران، وجود و در واقع عطف فعل مغایر به دیگر افعال موجود در کلام را جایز می­ دانند. برخی دیگر نیز به تأویل فعل جایگزین شده می­ پردازند تا با دیگر افعال موجود در کلام همسو و مطابق گردد. اما به نظر می­ رسد به کارگیری فعلی که با زمان دیگر افعال ...

چکیده این تحقیق در چارچوب معیارهای نحوی و معنایی به بررسی ساخت ناگذرا در بختیاری می پردازد. بررسی داده های طبیعی تحقیق نشان می دهد که در بختیاری ساخت ناگذرا عمدتاً به دو شیوه ساخته می شود، یکی با استفاده از پسوند "ــِ سد ((-esd" که از نوع ناگذرای ساختواژی است و دیگری از طریق مصدر به همراه صرف فعل "رفتن" که از نوع ناگذرای نحوی محسوب می شود. ساخت ناگذرا ساختی است که با توجه به ملاک های صوری دارای...

علامه طباطبایی به سه نوع اخلاق؛ یعنی اخلاق یونانی، اخلاق دینی، و اخلاق قرآنی پرداخته، تفاوت این سه مرتبه از اخلاق را در منبع انگیزش اخلاقی آنها جستجو می کند. هنگامی که مشوّق و عامل اساسی انسان برای انگیزه مند شدن نسبت به یک فعل اخلاقی، تحسین اجتماع، رسیدن به ثواب و ترس از عقاب اُخروی یا جلب محبت و رضای خداوند باشد، همه به نوعی با بحث منبع انگیزش در ارتباط است به طوری که با تغییر منبع انگیزش، نوع ...

زبان چگونه از عالم حکایت می کند؟ این پرسشی است که از دیرباز قبل تا کنون مورد علاقه بسیاری از فیلسوفان زبان بوده است از نظر بسیاری از فیلسوفان قرن 20 مانند فرگه راسل و ویتگنشتاین متقدم فهم ساختار زبان روشن کننده واقعیت عالم است به اعتقاد این افراد وظیفه اصلی جمله های اخباری در مقابل جمله های انشایی علاوه بر تعبیر از ماهیاتی معنایی معرفت شناختی به نام قضیه و توصیف یا گزارش از واقعیات امور از روی ...