یکی از برجسته‌ترین آثار غنایی در ادب فارسی، منظومة خسرونامه است. این منظومه، داستان عشق گل و هرمز و رویدادهای مربوط به آن را به تصویر می‌کشد. درباره‌ی انتساب این اثر به عطار نظرهای متفاوتی وجود دارد، همچنین تاکنون پژوهشی درباره‌ی محتوای این اثر صورت نگرفته است؛ بنابراین در این پژوهش ابتدا به صورت مختصر، با در نظرگرفتن ادله‌ی اساتید درباره‌ی سراینده‌ی اثر به اثبات یا رد انتساب آن به عطار پرداخته...

عشق از مباحث مشترک میان عرفان و فلسفه است. طبق دیدگاه افلاطون و ملاحظات عاشقانۀ مولوی ، عشق به عنوان یک منبع عقل االهی، مدرِک کل شمرده می شود. در مقالۀ پیش رو به شباهت‌های این دو دیدگاه فلسفی و عرفانی در باب عشق می‌پردازیم. درتبارشناسی اندیشه و تجربۀ زیستۀ مولوی در ساحت عشق و نوع  فهم کلی حاکم بر صورت‌بندی او از مفاهیم عاشقانه، نقب به بنیاد تاریخی، فلسفی  این نوع نگرش، ضروری می‌نماید. در این مسی...

ابن فارض از بزرگ‌ترین سرایندگان شعر صوفیانه در ادبیات عرب است؛ از طرفی مولانا خداوندگار عشق و عرفان در ادبیات فارسی است. این دو عارف بزرگ در بسیاری از موضوعات عرفانی تشابه دارند. مولانا و ابن فارض بر این باورند که فنا در نهایت به وحدت می‌انجامد و وحدت را در فناء فی الله می‌جویند. آن دو معتقدند برای رسیدن به وحدت، سالک در ابتدا از هستی ظاهــری خود جدا می‌شود، سپس در معشـوق چنان غرق می‌شود که خود...

از محی الدین ابن عربی، به عنوان یک وزنه سنگین در عرفان و تصوف یاد می شود. مطابق مطالعات انجام شده در احوال مردان و زنان صوفی قبل از ابن عربی، حضور بانوان صوفی در سیر تحول روحانی و سلوک او تعیین کننده بوده که ندرتا به آن پرداخته شده است،  بانوانی مانند رابعه عدویه (وفات: 135 تا180ه ق) که آغازگر تصوف عاشقانه بود (حلبی، 248:1376). این مقاله عامل اصلی ومحصول تاثیرگذاری ایشان را در سیر معنوی و فکری ...

مسأله عشق از قرن دوم هجری و در اندیشه عارفانی نظیر رابعه عدویه به‌طور جدی مطرح شد و در قرون بعدی به رغم مخالفت‌های برخی از فقها و اهل حدیث، همچنان به روند رو به رشد خود ادامه داد و در اندیشه کسانی چون روزبهان بقلی (608-522 ق.) به اوج خود رسید. روزبهان، بنای طریقت خویش را در تصوف بر عشق نهاد و این موضوع در عرفان وی بسیار برجسته و چشمگیر است؛ به گونه­ای که در تمامی آثاری که از او برجای مانده، خصو...

ابن فارض از بزرگ‌ترین سرایندگان شعر صوفیانه در ادبیات عرب است؛ از طرفی مولانا خداوندگار عشق و عرفان در ادبیات فارسی است. این دو عارف بزرگ در بسیاری از موضوعات عرفانی تشابه دارند. مولانا و ابن فارض بر این باورند که فنا در نهایت به وحدت می‌انجامد و وحدت را در فناء فی الله می‌جویند. آن دو معتقدند برای رسیدن به وحدت، سالک در ابتدا از هستی ظاهــری خود جدا می‌شود، سپس در معشـوق چنان غرق می‌شود که خود...

یکی از ژانرهای شایع و پرطرفدار در ادب سنّتی و عامیانه، منظومه های عاشقانه است. این نوع ادبی در قالب های نظم و نثر و با بیش از 600 اثر مکتوب اعم از چاپّی و خطّی در مجموعه فرهنگ ایرانی ثبت شده است. شاعران بزرگ، هریک به سبب ایجاد مکتب یا به تفنّن به این حوزه توجّه داشته اند. این حجم عظیم از آثار ادبی، تاکنون طبقه بندی و تحلیل نشده است. در این مقاله مؤلّف می کوشد براساس منظومه های عاشقانه فارسی، طبقه بند...

سخن از تقابل میان عاطفة ازلی بی­زوال شورآفرین «عشق» است و بارقة نخستین خلقت یعنی «عقل». دو مقوله­ای که همواره تعارض آن دو از مهم­ترین مسایل مورد بحث در طول تاریخ عرفانی ادب فارسی بوده  است. موضوعی که پژوهش­ها و نقدهای بسیاری در پی داشته است. یافتن پیشینة تاریخی این تقابل از میان آثار بزرگان عرفان و تصوف، خود در خور مقالة مفصلی است که در این مجمل نمی­گنجد. این مقاله سعی دارد تا دیدگاه عطار را به...

وابستگی احمد غزالی به جریان عرفانی خاصی به نام «عرفان عاشقانه» و «جمال‌گرا»، نتایج خاصی را در پی داشت؛ از جمله: سماع، شطح و شاهدبازی. اموری که آنها را «سنت‌های جمالی» می‌نامیم. عمده انتقادها، هجمه‌ها و حتی هجوهایی که به مکتب خواجه شده، به سنت‌های جمالی‌اش باز می‌گردد، نه به باورها و اصول مکتب او. در این نوشتار، ابتدا شواهد این مطلب را که احمد غزالی اهل این سنت‌ها بوده است، نقل می‌کنیم. آنگاه ان...