حضرت محمد (ص) به عنوان انسان کامل و مظهر تام اسما و صفات حضرت حق، در سه مرتبهٴ جبروتی، ملکوتی و ناسوتی، واجد سه مقام ولایت، نبوت و رسالت است و هر مقامی متناسب با مرتبه ای است. مقام خلافت اللهی ایشان در زمین، تحقق و تعین مراتب عالی در مرتبهٴ دانی است. مقاله حاضر مسئلهٴ مزبور را از چشم انداز عقل و نقل برمی رسد.

رفتارگرایی فلسفی یکی از شاخه­های فیزیکالیسم است. فیزیکالیسم نظریه­ای است که نفس و حالات نفسانی را یا غیرواقعی می­داند (فیزیکالیسم حذف­گرا) و یا برای آنها واقعیتی جز امور مادی قائل نیست (فیزیکالیسم فروکاهش­گرا). رفتارگرایی فلسفی نوعی فیزیکالیسم  فروکاهش گرا­ست که بر مبنای آن  نفس و حالات نفسانی  با  رفتار بیرونی انسان همسان پنداشته می شوند. این نظریه مبتنی بر سه دیدگاه است: رفتارگرایی روانشناختی...

جمهور حکما، علم را ماهیتی می دانند که دارای وجود است و آن ماهیت بنا بر نظر برخی، از مقوله انفعال و یا اضافه است و بنا بر نظر مشهور حُکما، از مقوله کیف نفسانی است. تحولی که ملاصدرا در مسأله علم پدید آورد، آن است که علم ماهیتی نیست که دارای وجود است، بلکه وجودی است که از آن، مفهوم انتزاع می شود. انسان بر اساس حرکت جوهری، دائماً در تکامل وجودی است و از مرتبه ای به مرتبه دیگر منتقل می شود تا جایی که ...

متفکران، مسئلة شر را به دو گونه تبیین کردند: مسئلة منطقی شر و شر به مثابة قرینه‌ای علیه خداوند. در قسم نخست، دعوی ناسازگاری و مناقشه صدق میان شر و گزارة دینی دربارة خداوند اصلی‌ترین مسئله است؛ در حالی که در گونة دیگر، وجود شر را به حداقل به منزلة نقضی علیه اعتقاد به خدا یا خلل در باور به مدعیات دینی تلقی می‌کنند. در این نوع، مناقشه مربوط به ناسازگاری مدعیات دینی نیست، بلکه پرستش در ناپذیرفتنی ب...

محدثان با توجه به حدیث «من بلغ» برخی از احادیث اخلاقی را بدون سند نقل کرده اند و در جدا سازی حدیث اصلی و جعلی ما را با مشکل مواجه ساخته­اند. نمونه ای از این احادیث، حدیث «الشَّیْخُ فِی أَهْلِهِ کَالنَّبِیِّ فِی أُمَّتِه» است که اگر بر سر زبان­ها اشتهار یابد ممکن است به صورت عقیدۀ در آید که ریش سفیدان از جوانان برترند و بر آن­ها ولایت دارند. در نگاهی به این حدیث  آن چه که به ذهن خطور می‌کند این است که سند حدیث چگون...

مسئله عینیت یکی از عمیق ترین مسائلی است که همواره ذهن عموم متفکران را متوجه خود ساخته است. دو فیلسوف برجسته اسلامی و غربی، ملاصدرا و کانت، این مسئله را به نحو عمیق تری موردکنکاش قرار داده اند. این جستار در صدد بیان این موضوع است که مسائل پیرامون معرفت در نظرگاه ملاصدرا تنها بر مبنای اصول هستی شناختی وی (ذو مراتب بودن هستی و به نحو اخص نفس انسان) و ابداعات خاصی که بر محوریت اتحاد عاقل و معقول مب...

چکیده عشق، از دیرباز تا اکنون و از شرق تا غرب عالم مورد توجه اندیشمندان بزرگ بوده است. موضوع عشق، از جنبه های گوناگون توسط بزرگان عرصه ی علم و اندیشه مورد تحقیق و بررسی قرار گرفته است؛ در این میان، مولانا به عنوان عارفی بزرگ و ملاصدرا هم به عنوان فیلسوفی بزرگ، درباره عشق اظهار نظر کرده اند که حاوی نکاتی بکر، بدیع و بسیار عمیق و دقیق است؛ هرچند در لابه لای سخنانشان، اشکالات چالش برانگیزی هم دید...

ریاضت تمرین نفس برای تقویت بعد انسانی است، در این منزل سالک سه هدف را دنبال می کند:1- دور ساختن غیر حق از خود.2- رام کردن نفس اماره.3- تلطیف روح به وسیله عشق عفیف وفکر ظریف.در اهمیت ریاضت همین بس که مولانا آن را اساس رجوع الی الله می داند و حافظ آن راوسیله وصول به محبوب و رسیدن به باطن پسندیده می داند وخداوند سبحان نیز آن را عامل راه یابی سالک به حق می داند و علی (علیه السلام) در نهج البلاغه آن...

عین القضات همدانی و یوهانس اکهارتوس از عرفای بزرگ مسلمان و مسیحی هستند که به دلیل افکار و اندیشه­های خود مورد سوءظن سنت دینی غالب زمانه قرار گرفته و بدعت گذار خوانده شدند. باور به قدمت زمانی عالم یکی از اتهامات مشترک آن دو است. نحوۀ طرح این اتهام و نیز روش هر یک در پاسخگویی بدین اتهام موضوع مقاله حاضر است و در نظر دارد ضمن توضیح چگونگی تقریر این اتهام علیه این دو، به بررسی تطبیقی پاسخ هایی که ع...

دستگاه فلسفی فلاسفه اسلامی بحث از اعتدال در قلمرو جامعه و سیاست و دولت را نه تنها یکی از قلمروهای اعتدال دانسته، بلکه تحصیل آن را دغدغه اساسی آنان می داند. آنان در نظم دنیوی و زندگی مدنی و سیاسی، با توجه به مبانی نظری خود، به رشد و توسعه همگون و همه جانبه می اندیشند و آن را برای برقراری اعتدال در زندگی مدنی و حیات سیاسی با انعکاس اعتدالِ عالم تکوین در حیات سیاسی دنبال می کنند. از نظر آنان هرگاه ...