عزیزالدین بن محمّد نسفی (ف حدود 700ق)، از شاگردان سعدالدین حمویه، عارفی بنام در قرن هفتم هجری است که آثار متعددّی در حوزة نثر عرفانی فارسی بر جای گذاشته است. وی از طریق سعدالدین حمویه با تعالیم مکتب عرفانی ابن عربی و سبک استدلالی-رمزی او آشنا شده و در آثارش اغلب مفاهیم کلیدی عرفان نظری ابن عربی از قبیل وحدت وجود، اعیان ثابته، حقیقت محمدیه، فیض اقدس و مقدس و حضرات خمس را با زبان ادبی و با کاربرد ن...

حادثه ی عاشورا و بازتاب وسیع آن بر فرهنگ و ادب فارسی قابل تأمل است و در تحقیقات ادبی جایگاه ویژه ای یافته است. گستره ی وسیع معنایی حادثه ی عاشورا، آن را درطول زمان و موقعیت های تاریخی گوناگون مستعد تأویل های تازه کرده است. در این پژوهش با بررسی قرائت های مختلف از حادثه ی عاشورا (احساسی، حماسی، عرفانی و ...) و تأکید بر قرائت عرفانی و بررسی جنبه های ادبیات عرفانی و تأثیر آن در شعر عاشورایی با قرا...

الفاظ و معانی بلند قرآن کریم، سرشار از اصطلاحات و رمزهایی است که بیشتر، شالوده و بنیان عرفان اسلامی را تشکیل می‌دهد. آیة رؤیت یا آیة تجلی (اعراف: 143) یکی از پرکاربردترین آیات قرآن کریم در تبیین مبانی عرفانی است. شرح معراج موسی(ع) و قرارگرفتن در خطاب «لن‌ترانی»، در متون عرفانی منظوم و منثور فارسی بازتاب بسیاری داشته است. عارفان به تفسیر و تحلیل اندک و سادة مفسران از این آیه بسنده نکرده‌اند. آنا...

در این مقاله تلاش شده است تا ضمن تعریف و تبیین وجوه تشابه و تفاوت اسطوره و آیین و عرفان، تجلّی و تأثیر و ردّپای محسوس و نامحسوس زمان و مکان مقدّس اساطیری و آیین های مربوط به هر یک در برگزیده نثر عرفانی فارسی تا قرن هفتم هجری قمری مورد تبیین و تحلیل قرار گیرد. با توجه به برخی بنیادهای مشترک اسطوره و عرفان در آفاق تاریخ تفکّر بشر، و در پرتو ضمیر ناخودآگاه مشترک وی، زمان و مکان قدسی و آیینی نیز به مثا...

نظریه‌پردازان از ترجمة شعر به عنوان دشوارترین نوع ترجمه یاد کرده‌اند. اصطلاح «ترجمه‌ناپذیر» عنوانی است که گویای وجود چالشی عمیق در ترجمة این نوع اثر ادبی است. این چالش به دلیل تغییرات عمده‌ای است که در شکل و ساختار ترجمة شعر اتفاق می‌افتد و آن را از متن اصلی بیگانه می‌کند. ظرافت و ریزه‌کاری‌های ادبی موجود در شعر، نظریه‌پردازان ترجمه را بر آن داشته تا به ارزیابی ترجمه از دریچة برابری و تعادل از ...

در این مقاله تلاش شده است تا ضمن تعریف و تبیین وجوه تشابه و تفاوت اسطوره و آیین و عرفان، تجلّی و تأثیر و ردّپای محسوس و نامحسوس زمان و مکان مقدّس اساطیری و آیین‌های مربوط به هر یک در برگزیده نثر عرفانی فارسی تا قرن هفتم هجری قمری مورد تبیین و تحلیل قرار گیرد. با توجه به برخی بنیادهای مشترک اسطوره و عرفان در آفاق تاریخ تفکّر بشر، و در پرتو ضمیر ناخودآگاه مشترک وی، زمان و مکان قدسی و آیینی نیز به مثا...

پیمان ازلی الست که در عالم ذرّ به همه فرزندان آدم ارائه شده، از گذشته های دور حتّی قبل از اسلام مورد توجه متفکران بوده است. بعد از اسلام، مفسران، محدّثان، فلاسفه و عرفا و... به آن پرداخته اند. عرفا عالم الست را مبتنی بر مشرب عرفانی خود بررسی کرده و بر اساس دریافت خود از این واقعه سخن ها گفته اند. در این نوشته عالم الست و مباحث مربوط به آن در متون منثور کهن عرفانی بررسی شده است و بر اساس کتب مذکور ...

تجلّی و تأثیر اسطوره از جهات گوناگون در زمینه های مختلف زندگی انسان پس از عصر اساطیری، امری است اجتناب ناپذیر. در این مقاله تلاش شده است تا با توجّه به شناخت اسطوره و آیین و عرفان، به یافتن تجلّی و تشابه محسوس و نامحسوس مقولۀ مشاهده و مکاشفه در اساطیر و آیین­های  آن و متون برگزیدهء نثر عرفانی فارسی تا قرن هفتم هجری قمری پرداخته شود. تجلّی­ها و تشابهات مبحث رؤیت و مشاهده و مکاشفه که میان دو مقولهء ا...

ابوالفرج شاعری مداح است که در مدح ممدوحان خود از هیچ اغراق و غلوی خودداری نکرده است.وی با قرآن و معارف دینی کاملاَ آشنایی دارد و کمتر به اساطیر و قهرمانان ایران باستان توجه دارد و اگر در جایی از آن ها نامی برده است مقام آن ها را از ممدوحان خود پست تر قرار داده است. بیشتر مضامین به کار رفته در اشعار ابوالفرج دور از دسترس هستند و برای باز سازی آن ها نیاز به تخیلی قوی است.

ادبیات تطبیقی از مهم ترین گونه های ادبی است که ما را در یافتن وجوه مشترک اندیشه های بزرگان جهان- که از نظر زمانی و مکانی از یکدیگر فاصله دارند- یاری می رساند و به نقاط وحدت اندیشة بشری پی می­برد که چگونه اندیشه­ای در نقطه­ای از جهان توسط اندیشمندی، ادیبی و یا شاعری مطرح می شود و در نقطة دیگر همان اندیشه به گونه­ای دیگر مجال بروز می­یابد. مقالة حاضر نگاهی است تطبیقی به شعر، اندیشه، زمینه و زمانة...