چکیده توقیفی و اجتهادی بودن چینش آیات در سوره­های قرآن از دیرینه­ترین اختلاف‌های پژوهشگران علوم قرآنی است. حال آنکه با واکاوی دقیق در دلایل قرآنی، روایی و عقلی اثبات می­شود که همه آیات قرآن به صورت توقیفی تنظیم شده­اند. هرچند قائلان به اجتهادی بودن چینش آیات، تنظیم تعداد اندکی از آیات را حاصل اجتهاد صحابه می‌دانند؛ با این حال برخی آیات قرآن را مؤید این اجتهاد ذکر می­کنند. از نظر آنها، سوره ممت...

ساختارشناسی سوره ها شیوه‌ای برای دستیابی به غرض سوره و فهم مفاهیم آیات است و شبهه‌ی پراکندگی و گسیختگی آیات را باطل می‌کند. سوره «طه» یکی از سوره‌های مکّی است که در اوج سختی‌ها و مشقّت‌های پیامبر (صلی الله علیه و آله) در امر تبلیغ  دین و اشتیاق فراوان او برای هدایت مشرکان نازل شده است؛ لذا مهرورزی ربّ، نسبت به پیامبرش در سراسر سوره هویداست. گرچه گزارش­هایی از سیاق آیات سوره طه درکتب معتبر وجود دار...

براساس روایات ترتیب نزول تاریخ‌گذاری سوره حج به سال پنجم هجری خواهد رسید. لیکن بسیاری از مفسران برخلاف روایات مذکور، به‌سبب وجود آیات اذن قتال در این سوره، قائل به نزول آن در سال اول هجری شده‌اند. در عین حال سیاق مکی سوره حج موجب شده تا اغلب مفسران این سوره را آمیزه‌ای از آیات مکی و مدنی، بدون تعیین زمان دقیق نزول بدانند. مستندات مفسران در نزول مدنی سوره حج بر اقوال متقدمان، برخی روایات شأن نزو...

 بررسى و نقد نظریات مختلف درباره علل تفاوت »متحدّى به« در آیات قرآن است. قرآن کریم، در پنج سوره مکى و مدنى، منکران رسالت و حقانیت قرآن را به آوردن مانندى براى این کتاب وحیانى، تحدّى کرده است. به رغم وحدت سیاق، گاهى به مجموعه قرآن، زمانى به ده سوره، یک سوره و یا حتى به کلامى چون قرآن، تحدّى صورت پذیرفته است. حکمت نهفته در این سیر نزولى آیات تحدّى چیست؟ نویسنده، پس از تبیین مفهوم تحدى و ذکر آیات تحدى...

دانشمندان علوم قرآن ـ به ویژه برخی از مفسران ـ از دیر باز به علم تناسب، توجه خاصی داشته اند. ایشان براین باور بوده اند که ترتیب سوره ها و پی در پی آمدنشان، باید از روی حکمتی صورت پذیرفته باشد؛ باوری که عمدتاً به پذیرش توقیفی بودن ترتیب سوره ها و دلایل مربوط به آن می انجامد که باعث می شود دنبال ربط بین آیات در مجموع، سوره ها بگردند و قرآن را مانند حلقه ای به هم متصل، بدانند. با این همه، مفسران زی...

روش تفسیر ساختاری، روش تفسیر نوین است که روابط و مفهوم بین آیات در پرتو غرض سوره کشف می‌شود، برخی در مبنای این روش تفسیری، شک و تردید دارند؛ زیرا بر این باورند که این روش حداکثر، چهره منسجمی از آیات سوره را نشان می‌دهد و نمی‌تواندیک روش مانند: تفسیر قرآن به قرآن یا تفسیر روایییا عقلی باشد و به فهم جدیدی از آیات منجر شود.در این پژوهش کوشش شده است با تأکید بر روش تفسیر ساختاری و کارکرد این روش در...

یکی از ویژگی های قرآن کریم، وجود تناسب میان آیات قرآن کریم است. این تناسب علاوه بر آیات متحد النزول و آیات همجوار، مابین کل آیات یک سوره نیز وجود دارد. اتحاد و پیوستگی از نوع اخیر، از طریق یک جامع مشترک، یعنی موضوع محوری سوره، صورت می گیرد. توجه به این ویژگی قرآن کریم، نقش مهمی در فهم مخاطب ایجاد می کند. چه اینکه یکپارچه دیدن پیکره سوره و مرتبط دانستن آیات، منجر به کشف معانی جدیدی می شود که بد...

تفسیر المنار یکی از تفاسیر مهم و پر آوازه معاصر به شمارمی رود که جایگاه ویژه ای در میان اهل سنت دارد. این تفسیر از ابتدای قرآن تا آیه ی126 سوره ی نساء با انشای شیخ محمد عبده و بخش دوم توسط شاگردش رشیدرضا به پیروی از سبک استادش تا آیه ی 53 سوره ی یوسف ادامه یافته است.اما قصه ی تدوین این تفسیر بدین گونه است که محمد عبده به پیشنهاد و پافشاری گروهی از مصریان و شاگردانش از جمله رشید رضا بر آن شد تا ...

 نکات تفسیرى درباره آیات و عبارات سوره حمد است. سوره فاتحه، نخستین سوره‌اى است که به صورت کامل در آغاز بعثت بر پیامبر نازل گردیده است. نویسنده، پس از گزارش اطلاعات تاریخى سوره شرافت و منزلت آن، سوره را به سه بخش تقسیم مى‌کند: تمجید و ثناى الهى، اظهار کمال انقطاع و عرض نیاز. در ادامه به نکته‌هایى درباره بسمله، ریشه‌یابى واژه "اسم"، مفهوم کلمه جلاله، ریشه‌هاى چهارگانه "اللَّه" و "الرحمن الرحیم" پرد...

یکی از مباحث زبان شناسی نقش گرا، نظریه انسجام متنی است. این نظریه عواملی که اجزاء تشکیل دهنده متن را به هم مرتبط می سازد و سبب انسجام و هماهنگی آن می شود، بررسی می کند. الگوی این نظریه را هلیدی و حسن (1976) ارائه دادند. آن ها عوامل انسجام متنی را به سه دسته تقسیم کردند: عامل واژگانی، عامل دستوری، عامل پیوندی. هر یک از این عوامل خود به چند قسمت تقسیم می شوند که وجود آن ها در یک متن، آن متن را من...