متن حاضر ‘ اثری گرانمایه و نویافته ‘ و سندی تاریخی از ابوالمعالی صدرالدین محمد بن اسحاق قونوی از مشاهیر بنام علم و عرفان و قدوه اصحاب ذوق و وجدان (متوفی 673 ق) در بیان معارف و نظریات عرفانی است که در موضوع عرفان و معرفت ‘ و ربط شخص به مبدأ خود حق تعالی ‘ و توجه کامل به محبوب ‘ حائز اهمیت است و درآن نظریات ابتکاری در چهار قول و چهار فصل و یک خاتمه آورده شده است که هر کس به حسب استعداد خود از آن ...

مقاله حاضر شامل مطالبی است پیرامون سیر تاریخی معانی و بیان و بدیع ازآغاز پیدایش این علم ‘ از آنچه معلوم است بلاغت دو سیر را در طول تاریخ طی نموده است . اول مکتب کلامی که سیوطی درباره آن می گوید: "طریقه العجم والفلسفه" دوم مکتب ادبی باز هم از سیوطی که می گوید"طریقه العرب و البلغاء" . خصوصیت مکتب کلامیها اهمیت دادن به معانی و جوهره و صیغه الفاظ ‘ لیکن در مکتب ادبی بلاغیون نقد ذوق و احساس را دخالت...

در میان دانشوران مسلمان به شخصیتهای گوناگونی بر می خوریم که دارای گرایشها و مذاقهای متفاوتند، یکی صرفاً حدیثگر است که هیچ فتوایی و نظری اتخاذ نمی کند مگر آنکه مبتنی بر روایتی از پیامبر یا سلف صالح باشد. دیگری فرهیخته ای عقلگر است که هیچ اندیشه ای حتی تقلیدات را جز به تصویب عقل نمی پذیرد. سومی صوفی اهل ذوقی است که بیش از قال یا حال سر و کار دارد و پیوسته خوش دارد که در وجد و شوریدگی باشد و اگر به...

بند‌باز نتردام افسانه‌ای بسیار قدیمی به زبان لاتین است که در قرن سیزدهم میلادی گوتیه دو کوانسی (شاعر فرانسوی) آن را به فرانسۀ میانه ترجمه کرد و پس از آن چندین بار بازنویسی شد. این داستان از جهت مضمون و ساختار داستان (طرح و پیرنگ، شخصیت‌پردازی، زاویۀ دید، گفتگو، صحنه‌پردازی و...) شباهت‌های فراوانی با داستان موسی (ع) و شبان در مثنوی مولوی دارد. درون‌مایۀ اصلی دو داستان، تقابل نگاه یک انسان ساده‌د...

تجاوز ارتش سرخ به افغانستان موجب شد تعداد زیادی از مردم به جهت قرابت‏های دینی و زبانی به جمهوری اسلامی ایران مهاجرت کنند. از میان این مهاجران تعداد کمی که ذوق شعری داشتند بنا به ایجاد زمانه به سرودن شعر روی‏ آوردند. اینان با سرمایه‏های ادبی و فکری خود سبکی را بنیان نهادند که به شعر مهاجرت افغانستان مشهور شد. محمدکاظم کاظمی نیز یکی از چهره‏های سرشناس و معروف جریان شعر افغانستان محسوب می‏شود. وی ...

بابافغانی و وحشی بافقی، دو شاعر غزل‌سرا هستند که هریک، به‌نوعی سبک‌ساز و در تاریخ غزل فارسی­­ و تأثیرگذار بوده‌اند. ازاین‌رو برای راه‌یابی به طرز غزل آنها، این مقاله­ به بررسی موسیقایی شعر، یعنی ­و قافیه و ردیف، در غزل­های ­این دو سخنور ­می­پردازد. بدین منظور پس از ذکر مقدمه­ای ­درباره اهمیت و تأثیر این دو در تحول غزل، با ارائه نمودار و آمار، به روش تحلیل مقایسه‌ای- آماری، بررسی و مقایسه بحرها ...

در بین آثار کهن ادب پارسی، مثنوی معنوی مولوی، تنها کتاب عمده در نوع خود می­باشد که بیشترین تأثیر و بهره را از کلام وحی گرفته است. یکی از این اثرپذیری­ها، تجلّی چهره­های قرآنی خصوصاً انبیای الهی می­باشد که مولوی به تناسب ذوق عارفانه­ی خویش، به این شخصیّت­ها ماهیّتی عرفانی بخشیده است. مثلاً از نظرگاه این عارف بزرگ، خضر(ع) پیری جاودانه و مبارک قدم است که گم­گشتگان طریق حق را از تاریکی جهل، به سرچشمه­ی ...

در نوشتار حاضر، نخست به تأثیر شگفت‌آور ابن عربی بر صدرالمتألهین اشاره شده که در موضوعات حکمی و عرفانی ابداعی خود به سخن او استشهاد شده است. بررسی آثار عمدۀ صدرالمتألهین، مانند اسفار، مفاتیح الغیب، الشواهد الربوبیة و نیز نگاهی به فتوحات مکیة و فصوص الحکم ابن عربی نشان می‌دهد که هر دو در حل مسائل پیچیده، از کشف و شهود سخن گفته و مندرجات آثار خود را الهام غیبی و خود را مأمور اظهار آنها برشمرده‌اند...

اندیشمندان اسلامی، اصل علم خداوند را پذیرفته‌اند؛ اما تحلیل فلسفی و بیان چگونگی آن به‌ویژه در علم خداوند به جزئیات، نیازمند تأمل بیشتر است؛ تا آنجا که راهکارهای متفاوتی در این زمینه مطرح می‌شود. محقق دوانی نیز توجه خاصی به این موضوع داشته و به‌تفصیل بدان پرداخته است. وی ضمن ارزیابی آرای حکما و متکلمان، به اثبات علم الهی، به‌ویژه علم تفصیلی خداوند به اشیا می‌پردازد. ایشان در تببین نظر فلاسفه معت...

«نور» به‌معنای «واضح بودن و واضح ساختن»، بهترین کلیدواژه برای شناخت خدا و چگونگی ارتباط ساحت ربوبی با ماسوی­الله است. در قرآن کریم، خدای متعال صریحاً با نام «نور» یاد شده است: «اللهُ نُورُ السَّماواتِ وَ الْأَرْض» (نور: 35)، و در روایتی از  امام حسین(­ع) آمده است که وجود واجب تعالی، آن­قدر ظاهر و واضح است که شامل و جامع تمام مراتب ظهور و وضوح می­باشد. «آیا برای مظاهر، درجه‎ای از ظهور هست که برای خود تو نب...