صدرالمتألهین عدمی بودن شر را به فقدان ذات و یا فقدان کمال ذات شیء نسبت می دهد. از دیدگاه او شرور بسته به مرتبه ی وجودی ممکنات، نسبی می باشند. خداوند وجود مطلق و خیر محض است و شر به عدم تحقق امکان های موجود برمی گردد. شر از جهت فاعل و قابل ضرورت علّی می یابد، و هر وجود ممکنی به واسطه اینکه همه امکان های وجودی اش در آن به ظهور نرسیده است، با شر همراه است. فخرالدین رازی، اما، شر بالذات را به عدم ضر...

هنگامی که مباحث پردامنه در حوزه علم خداوند - علم به ذات و موجودات- نضج می‏گیرد و با عنایت و فاعلیت و قدرت پروردگار قرین می‏گردد؛ مفهوم بنیادین حکمتِ خداوند سر برآورده و مجال بحث و بازشناسی می‏یابد. شناخت سرشت حکمت پروردگار و تبیین آن از سوی فیلسوفان و متکلمان مسلمان در طول تاریخ همواره مورد اهتمام جدی بوده است. در قلمرو شناختِ هویتِ حکمت باری، تقریباً تمامی فیلسوفان و متکلمان اسلامی، حکمت خدا را ...

ابلیس چه از منظر قرآن و سنت و چه از منظرعرفان، دو چهره دارد: چهره ای منفی و چهره ای مثبت.منفی در برابر آدمی و مثبت در مواجهه با خدا و او پدیده ای اغواگر است و جز وسوسه بنی آدم مقصدی ندارد، و موحدی عاشق است که در دل به وحدانیت خداوند ایمان داشته و همچنان عاشق مانده است.اما نباید غافل شد که او دشمن قسم خورده انسان است.در پایان، ابلیس در کیهان شناسی اسلامی – عرفانی، دارای تناقض وجه است.چهره ای عار...

در تفکر دینی و فلسفی اسلام بین «هست و نیست»ها و «باید و نباید»ها رابطه مستقیم وجود دارد. هر آنچه وجود دارد، «خیر» است و هر آنچه خیر شد، «بایسته»ای را در پی دارد و هر آنچه وجود ندارد، «خیریّتی» نداشته و «بایسته ای» بر آن مترتّب نمی شود. بنابراین شکی نیست که ماهیّت هر نوع رفتار سیاسی ـ اجتماعی پیامبر 9 ناشی از نوع نگرشی است که پیامبر 9 از انسان و ماهیت و هستی او دارد. این مقاله در بیان مبانی نظری ان...

وجود معرفت شهودی و معنای آن همواره محل نزاع در بین مفسّران افلاطون بوده است؛ برخی اصلاً قائل به چنین شناختی نزد افلاطون نبوده و عده­ای که آن را پذیرفته­اند، در عقلانی یا عرفانی بودن آن اختلاف­نظر دارند. این نوشته می­کوشد تا نشان دهد، معرفت از نگاه افلاطون به استدلال عقلی منحصر نبوده و فراتر از آن، متضمن نوعی رؤیت عقلی نیز هست؛ زیرا نزد افلاطون از یک سو، درک عقلی امور به معنای درک ویژگی­های مشترک ...

دیدگاه دیونیسیوس مجعول در باب شر متأثر از سنت نوافلاطونی است. او همچون فیلسوفان نوافلاطونی، شر را فقدان و نقصان می دانست و بر این عقیده بود که شر فی نفسه و به ماهو شر موجود نیست، چراکه هر موجودی برخاسته از خیر است و در آن مساهمت دارد. از این رو، هر آنچه فاقد خیر باشد، اصلاً امکان وجود نمی یابد. وی بر این مبنا، شر را همان فقدان کمال شایسته هر چیزی تفسیر می کرد و آن را با نزول نفس یا هبوط مرتبط می...

بی شک مقوله خدا مهمترین و سوال برانگیزترین مقوله ای است که در طول تاریخ، ذهن بشر را به خود مشغول داشته است. در این میان فلسفه نیز از این امر مستثنی نیست. در فلسفه الهی افلاطون که هدف از آن وصول به اصلی است الهی و غیرمحسوس که ذاتش حقیقی و مطلق است، مسئله خدا با تعابیری گوناگون در رسالات مختلف مطرح گردیده است. در این فلسفه خدا با عناوینی چون ایده خیر یا مثال نیک که موجودی در راس عالم مثل و علت تم...

حکمت «خصال النساء» در نهج البلاغه، در ظاهر، دو نظام اخلاقی جداگانه برای زنان و مردان به تصویر می کشد. شارحان نهج البلاغه رویکردهای متفاوتی نسبت به این حدیث داشته اند؛ بعضی روایت را کاملاً واضح و بی نیاز از تبیین می دانستند. برخی دیگر با دستکاری معانی صفات مذکور در حدیث، سعی کرده اند از بار منفی معنایی آن ها بکاهند. محدود ساختن دامنه معنایی خصال مذکور به چهارچوبی خاص، فطری دانستن آن ها در سرشت زن...

بحث از واقع‌گرایی و پاد واقع‌گرایی از مباحث مهم فلسفی است که در طی تاریخ تفکر بشر، اهمیت خود را حفظ کرده است. بحث از این مسئله با پیدایش شاخه‌های جدید فلسفه، و به‌ویژه فلسفه‌های مضاف، اَشکال متفاوت و بدیعی به خود گرفته است. در حوزة فلسفة علم، بحث از واقع‌گرایی به سبک خاصی مطرح شده و مباحث گوناگونی را درپی داشته است. در این مقاله، نظریة ابتکاری پیتر کوزو با عنوان «واقع‌گرایی واقع‌‌بینانه» ابتدا ب...

حسین قوللر آقاسی با احترام به ‌باورهای مردم، تأکید بر جنبه‌های اخلاقی خیر و شر و حفظ سجایای انسانی متأثر از حوادث عاشورایی، زندگی ائمۀ‌ اطهار(ع)، داستان‌های شاهنامۀ ‌فردوسی، و توصیف مفاهیم‌ معنوی، با بیانی‌ ساده، رسا و نمادین، ضمن جانبداری از نیروهای خیر و با تلفیق جنبه‌های عینی‌ و ذهنی‌، آثار ماندگار و باارزشی را خلق‌ کرده ‌است. در این مقاله، با هدف شناخت قراردادهای تصویری شخصیت‌های آثار او بر...