اهمیت نقوش حیوانی از دیرباز در هنرایرانی قابل مشاهده است. این نقوش حیوانی گاه به­سبب کاربردشان از جنبه کشاورزی و تغذیه، به­عنوان نمادی از خدایان، سلطنت و یا عناصری از کائنات به­شمار آمده­اند. در میان نقوش­حیوانی، نگاره بزکوهی از اهمیت بسیار برخوردار است. این­نقش در دوران­باستان کارکردی بیش از یک­نقش تزئینی داشته، و نماد طلب­باران و برکت بوده­است. از عصرساسانی و سپس دوران اسلامی که اعتقادات وگرا...

اسطوره ها روایت باورهای اقوم گذشته دربارة خود، خدا، عالم هستی و مابعد الطبیعه به زبان رمز و در قالب داستان است؛ در حقیقت اسطوره ها برای توجیه آیین ها، رسوم و قاعده های اجتماعی، فرهنگی یا اخلاقی پدید آمده است و هدف اسطوره شناسی کشف اندیشة نهفته در اساطیر است که زیر بنای فرهنگ و روحیات هر قوم محسوب می شود؛ کشف و پی بردن به روحیات و ذهنیات مردمی که خواست و آرزو و بیم و امیدشان را به زبان رمز در رو...

کتیبۀ فرمان کوروش تاکنون اساس پژوهش­های فراوان قرار گرفته، ولی به نقش خدای نبوی بین­النهرینی در این کتیبه از منظر اسطوره­شناختی عنایت چندانی نشده است. کتیبۀ فرمان کوروش آسیب­هایی دیده و نبو و مردوک تنها خدایانی هستند که نامشان در این نوشته باقی مانده است. خدای نبو، صاحب خویشکاری توکل بر خط، کتابت، خرد، محافظت از کاتبان و تا حدی شادی­بخشی، گاه وزیر و گاه فرزند مردوک انگاشته می­شد. هدف نگارنده در...

تأثیر ادبیاتی بر ادبیات دیگر از پیامدهای تعامل فرهنگی ملل مختلف است. هیچ ادبیات پویایی نمی تواند خود را از تأثیر ادبیات ملل دیگر دور نگاه دارد و وقتی در دو سوی این معادلة تعامل فرهنگی و ادبی، دو ملت همزبان قرار گرفته باشند، مسئله ضرورتی دیگرگونه می یابد. در این میان ادبیات ایران و تاجیکستان که از یک آبشخور زبانی سیراب می شوند، می تواند محلی برای یک مطالعة تطبیقی باشد. در این مقاله، به بررسی وج...

نگارنده، در مقاله حاضر تلاش دارد از رهگذر شناخت بنیادهای گفتمانی جاهلیت در موضوع امنیت و استفاده از آن به مثابه یک «غیر»، به تصویر روشن تری از گفتمان امنیتی اسلام دست یابد. برای این منظور، چهار رکن اصلی گفتمان جاهلی ـ یعنی تعدد خدایان، تعدی، تجارت و تعصب ـ شناسایی و متناسب با آنها، تلقی سلبی از امنیت که مد نظر اعراب جاهلی بود؛ معرفی شده است. در ادامه، نویسنده با استناد به آیات الهی و از طریق تح...

نگارنده، در مقاله حاضر تلاش دارد از رهگذر شناخت بنیادهای گفتمانی جاهلیت در موضوع امنیت و استفاده از آن به مثابه یک «غیر»، به تصویر روشن تری از گفتمان امنیتی اسلام دست یابد. برای این منظور، چهار رکن اصلی گفتمان جاهلی ـ یعنی تعدد خدایان، تعدی، تجارت و تعصب ـ شناسایی و متناسب با آنها، تلقی سلبی از امنیت که مد نظر اعراب جاهلی بود؛ معرفی شده است. در ادامه، نویسنده با استناد به آیات الهی و از طریق تح...

مغان در دربار پادشاهان، مراسم یزش و نیایش را به جای می آوردند؛ اجرای مراسم قربانی، بدون حضور آنان امکان پذیر نبود؛ چراکه مغان را تنها راه ارتباط با خدایان می دانستند. مساله مقاله حاضر بررسی مراسم قربانی و آیینی دوره هخامنشیان و تاثیر آن در افزایش قدرت و نفوذ مغان در ایران باستان است. از این رو، پژوهش حاضر با استفاده از بررسی تطبیقی تلاش دارد براساس نوشته های کلاسیک و الواح باروی تخت جمشید به ای...

زُروان نام یکی ازایزدان  باستانی است که درنوشته های پهلوی خدای زمان بوده و در دورۀ میانه به عنوان خدای یگانه ظهور می­یابد؛ به عبارتی در دورۀ میانه، زروان شخصیتی کاملاً مستقل یافته و در رأس اهورا­مزدا و اهریمن، ثنویّت زردشتی را تحت­تأثیر قرار می­دهد. نمونۀ چنین تفکّری در اساطیر دیگر ملل نیز دیده می­شود و همواره زمان در دیدگاه بشری به عنوان خدای خالق جهان مورد نظر بوده­است. حضور و نقش نحله زروانی و ا...

اسطوره ها به عنوان نظامی بینامتنی در تولید آثار ادبی، مخصوصاً رمان، نقش بزرگی ایفا می کنند. دو رمان سووشون و کلیدر در بحران دهۀ چهل و پنجاه بر پایۀ اسطوره های آیینی و چرخه ای باروری (مرگ و باززایی) بازآفرینی شده اند. این مقاله تلاش می کند با استفاده از شیوۀ تحلیل ساختاری، کنش ها و مفاهیم بنیادین اسطوره های باروری را در لایه های پنهان این دو رمان بررسی، و عوامل تجسم نشانه ها و نمادهای آنها را تحل...