تفکر شیعه و معتزله با تکیه بر حسن و قبح عقلی می ‏توانند در یک جامعه سیاسی دینی، منجر به آزادی سیاسی معنوی شهروندان گردند. برخلاف اندیشه اشاعره، اخباریه و همه جبرگرایان بالطبع باید احکام صادره از حاکمان جامعه را به عنوان اخلاق اجتماعی لازم الاتباع بپذیرند. در اندیشه عقل گرای شیعه، حاکمان نیز مجبورند آنچه را که انسان‏های عاقل بدان حکم کرده‏ اند، گردن نهند. بالاخص با لحاظ اندیشه اعتزالی جباری، شهر...

موضوع مقاله حاضر، بررسی نقش کارآمدی و ناکارآمدی حکم شرعی در مقام استنباط است؛ معیار کارآمدی حکم شرعی به عنوان پیش‌فرض، توانایی حکم شرعی در تأمین اغراض آن و سازگاری با اغراض دیگر احکام شرعی و مقاصد شریعت و اهداف دین، لحاظ شده و ناکارآمدی حکم شرعی، به ناکارآمدی مطلق (= کلی) و موقعیتی (= موقت) تقسیم شده است. در این مقاله، نقش کارآمدی حکم شرعی در استنباط حکم شرعی، در مقا‌م احراز صدور روایت، استظهار...

مسائل مربوط به بارورسازی در انسان و حیوان از گذشته تاکنون مورد بحث و مناقشه‌ی فقها بوده است. یکی از سؤالاتی که در این باره مطرح بوده و در پژوهش حاضر نیز بدان پاسخ داده شده این بوده که آیا می‌توان اسپرم یا منی انسان یا حیوان را برای بارورسازی خرید و فروش کرد یا خیر؟ در مورد بیع اسپرم و منی حیوان جمهور فقهای مذاهب حنفی، مالکی، شافعی و حنبلی بیع اسپرم حیوانات را در هر حالت و شکلی حرام دانسته‌اند و...

دنیای اسلام در شرایط فعلی، شاهد بروز افراط‌گری‌های گروه‌های مختلف اسلام‌گرا است. این وضعیت در آفریقا به‌طور اعّم و در نیجریه به‌طور اخص با گروه سازمان‌یافته بوکو حرام وضعیتی ویژه می‌یابد. با توجه به پیچیده بودن موضوع افراط‌گرایی در سرزمین‌های اسلامی، این نوشتار از دریچه جنبش‌های اجتماعی و نظریه شکاف‌های اجتماعی به بررسی این پدیده می‌پردازد. بر اساس نظریات جامعه‌شناسان درخصوص شکاف‌های اجتماعی الگ...

واژه «کتب ضلال» در قرآن و روایات به‌کار نرفته است، بلکه اولین‌بار شیخ مفید به آن اشاره نموده و صاحب جواهر برای اولین بار درباره حکم آنها، به آیاتی استناد نموده است. پس از صاحب جواهر، به دلیل اختراع صنعت چاپ و ظهور رسانه‌های گروهی جدید، فقهای زیادی به آن توجه نموده و به آیاتی پیرامون آنها استناد کرده و برخی نیز حرمت استفاده از ماهواره را از آنها نتیجه گرفته‌اند. از همین رو گرچه واژه «آیات فقهی ک...

یکی از مباحث مهم و ضروری در زندگی بشر، تحصیل رزق است که اموال یکی از مصادیق بارز آن محسوب می‌شود و به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم آثاری بر جسم و روح افراد بر جای می‌گذارد و شاید عامل ترقی و تکامل روحی شود، اما انحراف و وابسته کردن اشخاص به مال و ثروت سبب می‌شود تا به هر وسیله‌ای هرچند نامشروع و حرام آن را به‌دست آورند. در این پژوهش سعی شده است با روش اسنادی، آیات و روایات بحارالانوار در ارتباط با آ...

از دیدگاه اسلام، ربا حرام است و حرمت آن از نظر فقهای شیعه و سنی تردیدناپذیر. اما اینکه هر نوع زیادی چه در ربای قرضی و چه در ربای معاملی حرمت داشته باشد، اختلاف نظر است . برخی از علمای اهل سنت معتقدند ربای قرضی حرام، تنها ربای جاهلی است که در آن تنها در برابر تمدید مهلت اضافه خواسته می شد (ربای اضعافا مضاعفه) بر این مبنا، بهره بانکی حرام نیست . در مقابل، علمای شیعه و بسیاری فقها اهل سنت تقاضای ه...

موانع ازدواج اموری است که عدم آنها در نکاح شرط است و وجود آنها مانع صحت نکاح می‌باشد.هر زنی به حسب طبیعت و فطرت، صلاحیت ازدواج دارد و می‌تواند محل عقد ازدواج واقع گردد، اما نسبت به مرد معین ممکن است صلاحیت برای ازدواج نداشته و محل عقد واقع نگردد. یعنی ممکن است ازدواج مرد معین با او جایز و صحیح باشد و ممکن است حرام و نامشروع باشد و این حرمت و عدم جواز ممکن است ابدی و دائمی یا موقت باشد؛ بنابراین...

بررسی عوامل مؤثر در شکل‌گیری شخصیت انسان ازجمله مسائل مهم و کلیدی در حوزه علوم تربیتی و روان‌شناسی و نیز در نگاه آیات و روایات است. در این میان نقش تغذیه جسمی انسان و تأثیر جدی آن بر بعد شخصیتی و روانی جای مداقّه و بررسی بیشتری دارد. این پژوهش ضمن بررسی اهمیت لقمه از نگاه آیات و روایات، به بررسی تأثیر حرام یا حلال بودن آن در شکل‌گیری و رشد شخصیت انسان می‌پردازد. بررسی آیات و روایات نشان می‌دهد ک...

ضرورت تدوین فقهی آسان در عرصۀ عمل (رخصت های شرعی)، گفتمان فقهی معاصر و مطمح نظر بسیاری از کسانی است که راهکارهای عمل به احکام آسان تر و سهل تر را جست و جو می کنند (چون شریعت اسلامی از ازل بر اساس آسانی و دفع حرج و سختی بنا نهاده شده است). از سوی دیگر، پیچیدگی زندگی امروزی، انتظار های دنیای کنونی از دین در کنار ضرورت های تقلیل گرایی در عمل به احکام شرعی اولیه و عام، ما را به جست و جوی رخصت ها در...