در نیمه دوم قرن بیست بویژه پس از وقوع انقلاب اسلامی ایران شاهد بیداری اسلامی و حرکت مجدد مسلمانان به سمت هویت‌یابی تمدنی هستیم. در میدان جهان اسلام کشورهای ج.ا.ایران، عربستان سعودی، مالزی و ترکیه، بیش از دیگران به نظریه‌پردازی در راستای مهدشدن تمدنی پرداخته‌اند. این کشورها در صدد ارائه الگوی اسلام تمدنی برای دستیابی به توسعه، پیشرفت و کسب استقلال هستند. در جمهوری اسلامی ایران، مقام معظم رهبری، ...

هرچند جهان اسلام همواره با دیالکتیک عوامل اتحادبخش و تفرقه افکن مواجه بوده است ولی هر بار عناصر اتحادبخش در سطح وسیعی بروز کرده اند، زمینه اتحاد فراهم شده است. این مقاله درصدد پاسخ به این پرسش است که اسلام از چه ظرفیت های درونی جهت ایجاد و تقویت همبستگی برخوردار است. در این بین، حج به عنوان عبادتی جهان شمول که هرساله مسلمانانی را از سرتاسر جهان در قالب برقراری مناسکی یکسان در زمان و مکانی واحد ...

نهضت اصلاح دینی در قرن شانزدهم (رفرماسیون) به رغم همه تشابهات و همسانی‌ها، تفاوت‌های جدی و اساسی با نهضت‌های اصلاحی معاصر در جهان اسلام دارد که البته در یک نگاه مقایسه‌ای این نقاط افتراق، گاه نقطه قوت یک جریان محسوب می‌شوند و گاه نقطه ضعف آن. از مهم‌ترین وجوه افتراق می­توان به موارد زیر اشاره کرد: وجود پشتوانه‌های فلسفی و الاهیاتی قوی در نهضت اصلاح دینی و فقدان یا ضعف آن در جهان اسلام؛ بهره­مند...

از همان سال های آغازین تشکیل حکومت اسلامی توسط پیامبر بزرگوار اسلام ،حضرت محمد مصطفی(صلّی الله علیه و آله و سلّم) اقلیت هایی در جامعه اسلامی زندگی می کردند و از آنجایی که دین اسلام ،آیینی جهان شمول بوده و به رعایت حقوق حقّه تمامی افراد بشر احترام می نهد،مطابق آیه شریفه(لا إکراهَ فی الدّینِ قَد تَبَیَّنَ الرُّشدُ من الغَیّ) غیر مسلمانان را مجبور به پذیرش اسلام نکرد و آنها را با آغوش باز پذیرفت و با آنها قرار داد...

به لحاظ سیاسى، جهان اسلام مى‏ تواند براى خود نقش یک قدرت جهانى را تعریف نماید و بدین ترتیب زمینه‏ اى را فراهم آورد که منافع کلیه کشورهاى اسلامى عضو از ناحیه تعریف و تأسیس «اتحادیه ‏ى کشورهاى اسلامى» حاصل آید. روایى و پایایى چنین نقش و جایگاهى به دلایل ذیل است: بهره‏ مندى جهان اسلام از کانون ‏هاى معتبر براى ایجاد قدرت؛ داشتن ایدئولوژى برون‏گرا که قابلیت طرح خود را در گستره‏ ى جهانى د...

تحولاتی ‌که طی سال‌های اخیر در خاورمیانه عربی و شمال آفریقا ایجاد شده، از زوایای گوناگون قابل تحلیل است. از بطن این تحولات، «سلفی‌گرایی سنتی» دچار دگردیسی شده و پدیده «نئوسلفیسم» به وجود آمده است. این مقاله، با بررسی مؤلفه‌ها و عناصر گفتمان نئوسلفیسم، «دگرسازی شیعی» را وجه اساسی این گفتمان تلقی کرده، و با رویکردی آینده‌پژوهانه و آسیب‌شناسانه، پیامدهای آن را در زمینه ایجاد اختلاف و تضعیف جهان اس...

اخوان‌المسلمین نام جنبشی سیاسی‌ـ اجتماعی است که در سال 1928 م. حسن‌البناء آن را در شهر اسماعیلیة مصر تشکیل داد. با وجود آنکه این جنبش، یک سازمان مصری است، جوهر و ماهیت آن که بر یک قلمرو، یک امت و حاکمیت الهی مبتنی بود، آن را واجد انگیزه‌های فراملی در مقیاس منطقه‌ای و جهانی کرد. اخوان برای اینکه بتواند به هدف غائی خود عمل کند، به قلمروسازی در جغرافیای سیاسی جهان اسلام پرداخت و در سال‌های پایانی ...

ساختار فضایی- جغرافیایی جهان اسلام که از جنوب شرق آسیا تا غرب افریقا و جنوب شرق اروپا امتداد یافته است، شامل بیش از پنجاه کشور می­شود که حدود 22 درصد خشکی‏های جهان را تشکیل می‌دهند. این ساختار فضایی- جغرافیایی، شامل عوامل متعدد هم‌گرا نظیر تهدید مشترک، منافع مشترک و متقابل و ارزشهای مشترک و تجانس ساختاری می­شود، که زمینه‌ی پیوند بین کشورهای جهان اسلام را فراهم آورده است؛ از سوی دیگر در این ساخت...

سلفیت به‌صورت یک جریان فکری و مذهبی و با رویکردی انتقادی در پهنه جهان اسلام شکل گرفت، اما پس از مدتی از نظر فکری و ایدئولوژیک دچار چنددستگی شد.گروهی از سلفی‌ها تحت تأثیر افکار و عقاید اشخاصی چون سید قطب، به سلفیت جهادی روی‌آورند. جریان سلفی جهادی گونه‌ای از سلفی‌ها هستند که ضمن اعتقاد به لزوم پیروی از اصول اسلام، تأکید ویژه‌ای بر جهاد به‌عنوان یکی از ارکان دین اسلام دارند. سلفی‌های جهادی فقط پی...