نام‌شناسی از شاخه‌های زبان‌شناسی و خصوصاً زبان‌شناسی تاریخی است، که بیشترین رابطۀ موضوعی و مفهومی را با تاریخ و جغرافیای تاریخی و انسان‌شناسی می‌تواند داشته باشد و دارد؛ در گسترۀ ایران‌شناسی، نام‌شناسی هم تاریخچه‌ای درازدامن دارد و هم کاربرد بسیار؛ از جمله، پژوهشگران تاریخ و فرهنگ دورۀ ماد به دلیل کمترشناخته‌بودن زبان مادی و ویژگیهای آن، همیشه خود را نیازمند به پژوهشهای نام‌شناسی (یشه‌‌شناسی) می...

تاریخ علمی است که ما را از رویدادهای زمان‌های گذشته و نیز از علل و اسباب آن حوادث و رابطه میان آن‌ها آگاه می‌سازد. عنصر اصلی و کلیدی این علم، زمان است و فهم زمان و رابطه امور و اشیا با آن از شئون خاص انسان است. نویسندۀ این مقاله پس از بیان این مقدمۀ کوتاه و مطالبی درباره حقیقت زمان از نظر فلسفه و رابطه آن با تاریخ، وارد بحث اصلی مقاله، یعنی اهمیت تاریخ می‌شود و از اهمیت درک تاریخی و آگاهی از حو...

ژنوم ژئوپلیتیک، نقشه­ عوامل ثابت و متغیّر جغرافیایی تأثیرگذار بر سیاست و برخاسته از جغرافیای یک کشور است که سیاست خارجی را تحت ‌تأثیر قرارمی‌دهد. شناخت دیدگاه‌های ژئوپلیتیک نشأت‌گرفته از ژنوم­های ژئوپلیتیک همسایگان و شناسایی کدهای ژئوپلیتیک موجود در کشورهای هدف می­تواند نقشی مؤثر در اتخاذ سیاست خارجی هم‏راستا با وزن ژئوپلیتیک ایفا‏کند. با توجه به اشتراک در پیشینه‌ تاریخی، فرهنگی و نژادی عراق با ...

رون نظامی است برای جهت‌یابی معماری که آن را از معماران ایرانی، به واسطۀ معرفی محمدکریم پیرنیا می‌شناسیم. در این مقاله پس از مرور آنچه پیرنیا در بارۀ آن گفته است، تلاش کرده‌ایم سرنخ‌های آن را در متون مختلف تاریخی پیگیری کنیم و بررسی کنیم که آیا چنین سرنخ‌هایی، وجود رون را در معماری گذشتۀ ایران تأیید می‌کند یا نه. متونی با موضوعات طبی و جغرافیایی و نجومی را مستعد چنین جستجویی یافته‌ایم، متون طبی ...

جغرافیای هر حکومتی، در کنار عوامل گوناگون سیاسی، اقتصادی، دینی و غیره از مولفه های موثر در میزان اقتدار و نفوذ حاکمان می باشد. موقعیت جغرافیایی هر سرزمین و ناحیه ای بر روند تحولات داخلی و خارجی هر حکومتی تأثیر عمیق و درخور توجه دارد که در این راستا می توان گفت امارت اردلان در دوره صفوی به دلیل واقع شدن در نقطه تلاقی دو امپراطوری صفوی و عثمانی از حالت سکون خارج و در بطن و متن رویدادهای این عصر و...

کاربرد واژه «شهر» برای مدینة النبی، در عصر حاضر اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسد و بر این اساس نظریه‌های گوناگونی، درباره مسائل اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی «شهر مدینه» ارائه شده است. مسجد پیامبر در مرکز شهر، وجود بارو و دروازه در پیرامون آن و هم‌چنین ترجمه واژه مدینه به «شهر» این تلقی را ایجاد کرده که مدینة النبی «شهر» بوده است. نویسنده در این مقاله در صدد است تا با لایه‌برداری از رویدادهای متأ...

ژئوپلیتیک،از نظر تاریخی همواره نقش ترغیب ‌کننده‌ای برای سیاست‌مداران و راهبردپردازان داشته است؛ کشورهای مختلف با بهره‌گیری از ظرفیت‌های جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک خود،سعی در حفظ ثبات و ارتقاء جایگاه خود در مناسبات ژئوپلیتیک منطقه‌ای دارند.در بین کشورهای منطقه خلیج فارس،قطر از جمله کشورهایی است که در جریانِ تحولات منطقه‌ای،پویش‌هایی ژئوپلیتیک داشته که فراتر از واقعیتهای جغرافیای سیاسی این کشور اس...

فرش مهم ترین هنر ایرانیان از روزگار کهن تا حال حاضر بوده است. استفادۀ روزمره و کاربردی بودن آن باعث شده تا این آثار به مرور زمان از بین رفته و مدارک کمی از آن به یادگار بماند. در این میان محققین فرش سعی داشته اند با نگاهی به یافته های باستانی، آثار نگارگران و تألیفات سفرنامه نویسان، شعرا و مورخین اسلامی، خلأ تاریخی بافت فرش در شهرهای مهم ایران را پر کنند. ناحیۀ خراسان بااینکه ثبات خاصی نداشته، ...

فرایند قبض و بسط سرزمینی یکی از موضوعات مهم در جغرافیای سیاسی است که در بررسی تاریخ ایران کمتر به آن پرداخته شده است . نگرش تاریخی صرف در بررسی حکومت های ایران و تحولات سیاسی – اجتماعی آنها مانع توجه به این امر شده است . در این مقاله ضمن بررسی تاریخ پنج سلسله صفویه – افشاریه – زندیه – قاجاریه و پهلوی – الگوی حاکم بر فرایند پیوستگی و گسستگی سرزمین طی دوره های تاریخی مزبور مورد بررسی قرار گرفته ا...