از مهم ترین مولّفه های عرفان عملی، محاسبه و مراقبه است که اثربخشی آن در لطافت و شفافیّت روح مشهودست. مثنوی معنوی اثر بزرگ و جاویدان جلال الدّین محمد بلخی درباره ی مراقبه و محاسبه و اهمیّت و کارکرد آن حاوی مطالب بسیار ارزشمندی است. به یک معنا می توان مثنوی را چکیده و مختصری از عقاید مولوی درباره ی «مهار نفس» و «مراقبه ی نفس» دانست. نکته ای که در اینجا اهمیّت دارد این است که در دیگر آثار او هم مراقبه ...

دعا نتیجه ی وجه رحمانیت خداوند است و تنها از این وجه هست که بنده امکان می یابد که بدو تقرب جوید، و الا میان خالق و مخلوق هیچ گونه سنخیتی نیست که بنده بدو نزدیک شود. قرآن بارها به دعا و نیایش و ذکر خدا سفارش کرده است و دعا را در زمره ی عبادات می داند که انسان را به مقام عالی و به قرب پروردگار می رساند که جز به وسیله ی دعا و زاری به آن مقام نائل نمی گردد. مولانا نیز نیایش و ذکر و دعا را نوعی عباد...

نفس، واژه‎ای است با معانی گوناگون و معنی لغوی آن دربرگیرنده‎ی جان انسان، نفس، تن، جسد، شخص انسان و حقیقت هر چیز است که جمع آن نفوس و أنفس می‎باشد. اما نفس در معنای اصطلاحی‎اش، مراتب مختلفی را در بر می‎گیرد که مهمترین آن عبارتند از: نفس امّاره، نفس لوّامه و نفس مطمئنه. مرتبه‎ی نفس امّاره، موضوع مورد بحث ما می‎باشد وآن روح سرکشی است که پیوسته انسان را به زشتی‎ها و بدی‎ها دعوت می‎کند، و شهوات و فجور ...

مثنوی، اثری تعلیمی و غزلیّات شمس، اثری غنایی است امّا چون این هر دو اثر، در زمانهایی نزدیک به هم یا همزمان از یک ذهن تراوش کرده اند و زمینه های روحی، فکری و عاطفی مشترکی دارند، طبیعی است که با هم مشترکاتی داشته باشند. زبان و محتوای مثنوی نسبت به غزلیّات ، روشن تر و به فهم خواننده نزدیک تر و به لحاظ جنبه تعلیمی اش، منسجم تر است، از این رو در این تحقیق اساس استخراج موضوعات و مدخلهای اصلی قرار گرفته...

جلال الدین محمد مولوی از فقیهان، عارفان و شاعران بنام قرن هفتم هجری است. او تا بیست و چهار سالگی، علوم مختلف زمان خویش را آموخت و پس از مرگ پدر به جای وی به وعظ و تدریس نشست. وی که از فقیهان برجسته ی عصر خویش به شمار می آمد؛ در امور مختلف مرجع مردم بود. این فقیه متشرّع پس از آشنایی با شمس تبریزی به بازنگری در امر دین پرداخت. وی که به لحاظ شرایط فکری و محیطی، مستعد چنین تغییری بود، به عقیده ی وی،...

اصفهان، دو شخصیت به نام جمال الدین دارد. یکی جمال الدین عبدالرزاق اصفهانی، سخنور توانا و بنام سده ششم که نام و اشعارش بر همگان به ویژه پژوهندگان شعر ادب فارسی آشناست و در این مقال ما را سر پرداختن به او نیست، و دیگری محمدبن علی بن منصور، معروف به جمال الدین اصفهانی، وزیر نیکوکار عصر سلجوقی است که او هم در سده ششم می‌زیسته. و در قیاس با جمال الدین عبدالرزاق اصفهانی گمنام تر و ناشناخته تر است. از...

این تحقیق چهار فصل دارد که در فصل اول، معنای عقل از دیدگاه مولانا و غزالی بررسی شده است که در مجموع مولانا عقل را به پنج معنا می داند که عبارت می شوند از عقل غریزی، تجربی، عملی، عقل به معنای علوم ضروری، عقل سلیم که با روایات معصومین (ع) نیز مطابقت دارد. فصل دوم «ارزش و جایگاه عقل» از نگاه مولانا بررسی شده است. فصل سوم پیرامون قلمرو عقل بحث شده است، در این که مولانا محدوده عقل و دایره کاربرد آن ...

تطبیق آرای اندیشمندان ملت¬های گوناگون سبب می¬شود تا به درک مشترکی از نوع بینش آنان برسیم. در پژوهش حاضر به تطبیق آرای مولوی، عارف شرقی، و سورن کی-یرکگارد، فیلسوف غربی، پرداخته¬ایم. روش ما برای این منظور، روش توصیفی و مقایسه¬ای بوده است. نتایج این پژوهش نشان می¬دهد که مولوی و کی¬یرکگارد به عنوان متفکران دینی از دو سوی عالم و در دو زمان ناهمگن، اشتراکات فکری بارزی داشته¬اند، ضمن این¬که آرای آنان ...

مثنوی مولوی دربردارنده دقیق ترین رهنمون ها برای عروج به عالم ملک و ملکوت است و مولانا، بزرگ مرد عالم عرفان عملی در آن اثر سترگ و ارزشمندش به مبحث همت عنایت خاصی دارد. این واژه ، پنجاه و یک بار در مثنوی آمده است چرا که از منظر وی اصل و اساس هر حرکت وجنبشی در سیر صعودی، همت است و دیر یا زود رسیدن به مقامات و احوال و سرانجام به غایت مقصود و کمال مطلوب، به مقدار همت و توجه قلب صوفی بستگی دارد. همت ...

پژوهش حاضر بررسی آیین ها و رسوم ایرانیان در شعر قرن ششم (ه.ق) می باشد که ریشه در فرهنگ و قدمت ایران دارد. بسیاری از این آداب و رسوم، با تغییر نوع نگرش و افکار مردم و در طول زمان دستخوش تغییراتی گردیده، چنان که پذیرفتن دین مبین اسلام، تأثیری ژرف در فرهنگ ایران بر جای گذاشته است و از طرفی دیگر حمله ی مغول سبب نابودی بسیاری از این آیین ها گردیده است. جشن های باستانی ایران و هم چنین اعیاد و آیین ها...