از آنجا که فهم صحیح و دقیق علوم و فنون در هر تمدنی مستلزم اطلاع از مبانی وشالوده‌های اصلی آن تمدن است، برای فهم علومی که در دامن تمدن اسلامی بالیده‌اند نیز باید در اصل و اساس این تمدن مداقه و توجه کنیم.تمدن اسلامی بر مبنای وحی و عقل، و در قالب زبان عربی پدید آمد و نزد مسلمانان شناخت طبیعت، به منزله‌ی کارگاه صنع‌الهی، برای معرفت حق ضروری بود.به همین دلیل، آن‌ها در همه‌ی عرصه‌های تاریخ طبیعی به م...

تاریخ‌های محلی نایافته‌ی ایرانی فراوان است، هر چند که مطالعات درباره‌ی تاریخ‌نگاری در ایران بر تاریخ‌های محلی موجود و نیز اقسام آن متمرکز بوده است.پژوهش حاضر به مطالعه‌ی تاریخ خوارزم اثر مفقود محمودبن‌محمد خوارزم (د568 ق) به زبان عربی اختصاص دارد که افزون بر مستخرجات، خلاصه‌ای مخطوط هم از آن در دست است.این مقاله که ویراسته‌ی خلاصه‌ی مذکور را نیز شامل می‌شود، نشان می‌دهد علاوه بر اقسام شناخته‌شد...

چکیده: با طبقه بندی علوم در اثر وسعت اندیشه و دامنه دانش مسلمانان طی قرون اولیه هجری بود که پایه شکل گیری دانشی به نام دایره المعارف نویسی فراهم آمد. دایره المعارف ها با اهداف و انگیزه های مختلف و گاه مشابه، متضمن تعریف و شرح خلاصه ای از علوم شناخته شده هر عصر هستند. محتوای علم یا علوم مندرج در دایره المعارف ها می تواند مبنایی برای تقسیم بندی این دست از آثار در دو دسته «عمومی» یا چند علمی و «تخ...

آرشیوها به عنوان یکی از محملهای اطلاعاتی ارزشمند به شمار می ر وند. از سوی دیگر پژوهشهای تاریخ پزشکی کاستی منابع اطلاعاتی موجود در این زمینه را آشکار ساخته است، هدف از مطالعه حاضر تبیین مبانی نظری چگونگی شکل گیری آرشیو شفاهی تاریخ پزشکی ایران است تا از طریق شکل گیری و ساماندهی آن یکی از محملهای موثر اطلاعاتی حوزه تاریخ پزشکی به وجود آید و از این رو افق نوینی در پژوهشهای تاریخ پزشکی گشوده شود. رو...

پایان نامه حاضر با عنوان «انقلاب اسلامی در تاریخ نگاری نهضت آزادی» درصدد بررسی این مسأله است که پدیده انقلاب اسلامی چگونه در تاریخ نگاری نهضت آزادی بازآفرینی شده است. برای پاسخ گفتن به این مسئله نگارنده کوشیده است با بهره گیری از نظریه گفتمانی لاکلا و موفه، نحوه بازآفرینی انقلاب اسلامی سال 1357 را در تاریخ نگاری نهضت آزادی تبیین کند و روایت نهضت آزادی را از فرایند شکل گیری انقلاب، سیمای حکومت پ...

تأثیرپذیری علم از مبانی متافیزیکی از مسائل بنیادین فلسفه علم است که ارتباط نزدیکی با مسئله اسلامی‌سازی علوم دارد. مقاله حاضر با تکیه بر دیدگاه‌های فیلسوفان جدید علم مانند پوپر، لاکاتوش، کوهن و برت و با الهام از آرای سید حسین نصر درباره ابتنای علوم اسلامی بر اصول دین اسلام، در بررسی موردی دانش جغرافیا کوشیده است بخشی از این اصول را که ملهم از قرآن است، شناسایی کند. با توجه به فراوانی چشمگیر مناب...

تقطیع تاریخ معماری ایران به پیش و پس از اسلام، امری اعتباری است که اگرچه روزگاری زاینده و کارآمد بود، اکنون به قالبی تکراری بدل شده است. ازجمله پیامدهای این تقطیعِ قالبی غفلت از معماری، خود برهۀ گذار از دورۀ ساسانیان به دوران اسلامی است. پی بردن به گسستگی ها و پیوستگی های حقیقی در فرهنگ ایرانی در این سوی و آن سوی این مرز، نیازمند تحقیق و تدقیق بیشتر است؛ تحقیقی که ناگزیر باید از مفروض نگرفتن وجو...

تاریخ نگاری یکی از مهم ترین روش ها برای آگاهی از سابقه و سیر تطوّر بسیاری از دانش ها و دانشمندان مانند طب و اطبّا است. در این میان، کتاب عیون ‎ الأنباء فی طبقات‏الأطباء اثر ابن‏ابی‏اصیبعه نقطه عطفی در تاریخ نگاری طب و اطبّا در تمدّن اسلامی تأثیرگذار بوده است. این پژوهش به شیوه توصیفی تحلیلی به چرایی و تبیین تأثیرگذاری این کتاب بر این نوع تاریخ نگاری می پردازد. نقش این کتاب به منزله میراث ‎ بان بسیا...