سمرقند ازلحاظ جغرافی در جنوب سغد قرار داشته است. این شهر که همواره مرکز آباد این اقلیم به‌شمار می‌رفته، تدریجاً به ترقی و تعالی رسیده و باعث پیدایش اصطلاح «سغد سمرقند» شده است. در ابتدای عصرهای میانه، مقام این شهر ازلحاظ سیاسی و اقتصادی خیلی بالا رفت. تاریخ بیانگر آن است که سمرقند نیز همچون دیگر شهر‌های نیمه‌مستقل، مورد حملة عرب‌ها واقع شد و طبری از داستان چگونگی ضبط شهر و تدبیراندیشی‌های قتیبه ...

جغرافیای تاریخی سواحل خلیج فارس، با وجود پژوهش‌های صورت گرفته، هنوز جنبه‌های ناشناخته‌ای دارد که پژوهش در آن‌ها، به کسب آگاهی‌های تازه درباره تاریخ تعاملات فرهنگی و تمدنی این منطقه می‌انجامد؛ مانند اصطلاح سیف (sīf) که در تعدادی از متون جغرافیای تاریخی، برای توصیف بخش‌های بزرگی  از سواحل شمالی خلیج فارس به کار رفته است و فرهنگ‌های لغت آن را واژه‌ای عربی فرض کرده‌اند. مقاله حاضر با این پیش فرض که...

چکیده از اوایل قرن دهم هجری/شانزدهم میلادی، مذهب به صورت عاملی مؤثر در مناسبات میان دو دولت صفوی و عثمانی درآمد و تحولات سیاسی و مذهبی در ایران، خاصه رسمیت یافتن تشیع در این سرزمین، هم‌زمان با تحولات درونی دولت عثمانی، معارضات و درگیری‌های دو دولت را تشدید کرد. در واقع، رقابت میان شاهزادگان عثمانی در اواخر سلطنت بایزید دوم (حک: 918-926هـ/1512-1520م)، برای دست یافتن به سلطنت، روند تحولات را به گ...

استاد امام عبدالکریم بن هوازن قشیری(376-465 هـ.ق) یکی از بزرگ ترین عالمان، عارفان و متکلمان بزرگ قرن پنجم هجری قمری است که آثار فراوانی به او نسبت داده شده است.مهم ترین اثر عرفانی او، کتاب الرساله القشیریه است.این کتاب چه در زمان مؤلف و چه پس از او از مهم ترین متون صوفیه بوده که همواره مورد توجه عارفان و صوفیان قرار می گرفته است.از سوی دیگر، یکی از عارفان و عالمان بزرگ کُرد در قرن دهم هجری به نا...

سمرقند ازلحاظ جغرافی در جنوب سغد قرار داشته است. این شهر که همواره مرکز آباد این اقلیم به شمار می رفته، تدریجاً به ترقی و تعالی رسیده و باعث پیدایش اصطلاح «سغد سمرقند» شده است. در ابتدای عصرهای میانه، مقام این شهر ازلحاظ سیاسی و اقتصادی خیلی بالا رفت. تاریخ بیانگر آن است که سمرقند نیز همچون دیگر شهر های نیمه مستقل، مورد حمله عرب ها واقع شد و طبری از داستان چگونگی ضبط شهر و تدبیراندیشی های قتیبه ...

حکومت آل بویه که دراویل سده‌ی چهارم هجری/ دهم میلادی در بخش‌های مرکزی و غربی ایران تا بغداد نفوذ خود را گسترده بود، در قلمروی وسیعی در همسایگی و هم مرزی حکومت غزنویان قرار گرفت که در اواخر این قرن دولت خود را در خراسان بزرگ و در شرق عالم ایرانی مستقر ساخت. این همسایگی باعث برقراری یک سری روابط و ارتباطات بین این دو دولت متقارن گردید که این موضوع در ابعاد مختلف قابل بررسی و تحقیق می‌باشد. توسعه...

پس از ساسانیان روزگار درازی سپری شد تا بستر مناسبی برای تحولات کشورداری و مناسبات خارجی در ایران فراهم آید. خراسان بزرگ در چنین اوضاعی زمینه‌های ساختار نوینی ایجاد کرد و رمقی تازه به جان خستة جامعة ایرانی بخشید تا با تکیه بر چنین ظرفیتی دروازه‌های خود را به سوی جهان آن روزگار بگشاید. با تأمل در رویدادهای این روزگار می‌توان شالودة اصول سیاست خارجی در تاریخ ایران را از قرن چهارم هجری/دهم میلادی د...

با هجوم ژرمن‌ها به امپراتوری روم غربی و سقوط آن، اقتصاد پولی ـ ‌مبادله‌ای و زندگی شهرنشینی به نازل‌ترین حد خود رسید. اقتصاد و تولید در جامعة غربی بر تولید کشاورزی و مبادلة تهاتری استوار و روستاها به جای شهرها مرکز اصلی حیات سیاسی، ‌اجتماعی و اقتصادی شدند؛ اما از قرن دوازدهم مجدداً شهرها قدرت گرفتند. در این مقاله، با تکیه ‌بر منابع و به روش تاریخی، سعی می‌کنیم تصویری از ظهور دوبارة شهرها در اروپا...

فرهنگ تحفه‌الاحباب حافظ اوبهی که در سال ۱۵۳۰م درزمینۀ لغت فرس اسدی طوسی تألیف شده است، یکی از سرچشمه‌های معتمد ادبی دربارۀ تاریخ ادبیات، به‌ویژه گردآوری و تحقیق اشعار و ابیات پراکندۀ فارس و تاجیک در سده‌های دهم و یازدهم میلادی به‌شمار می‌رود. اولین مقالۀ تحقیقاتی که عبدالرئوف فطرت براساس یکی از نسخه‌های قلمی این کتاب نوشته، تا به امروز اهمیت علمی خود را ازدست نداده است. در مقا...