یونس­ امره (720-638 ه.ق)، شاعر ترک­زبان که جوانی‌اش، مقارن پیری مولانا بوده، از جملۀ شاعران و متصوفانی است که سخت تحت تأثیر عقاید، افکار و اشعار مولانا بوده و با تأثیرپذیری از وی، آثاری در عرفان و تصوف زبان ترکی به جای گذاشته که ضمن تقریر مجدد افکار ایشان، باب تازه‌ای در عرفان و تصوف ترکیه گشوده­است. او، به تبعیت از مولانا، با بهره‌گیری از فرهنگ عمیق کشور خود و ترکیب آن با مفاهیم عمیق اسلامی – ...

جلال الدین محمّد بلخی که از بزرگترین شاعران وبرجسته ترین متفکران جهان است،در کتاب تعلیمی خود،«مثنوی معنوی»از عالی ترین مفاهیم عرفانی و اخلاقی سخن گفته است. اخلاق مقدمۀ ورود به سیروسلوک عرفانی می باشد و مباحث اخلاقی حجم عظیمی از کتاب مثنوی را تشکیل می‌دهد. واز آن­جا که مولوی در القای مؤثر این مباحث از روش داستان پردازی بهره می‌جوید ، همین امر نیز سبب ماندگاری و پویایی این مباحث اخلاقی در مثنوی گش...

این مقاله داستان حضرت یوسف و زلیخا را در ادبیات اسلامی مورد بررسی قـرار دادهاست . قصه یوسف و زلیخا یکی از داستĤن های عشق صوفیانه است که از قرآن کریم به ادبپارسی راه یافته است . حکیم ابوالقاسم نخستین کسی است که در ادبیات اسلامی این قصهرا به شعر درآورده است و منظومه او اکنون در دسترس ماست . پیش از او، ابوالمؤید بلخی وبختیاری این داستان را به نظم درآورده اند، اما از منظومه های آنان اثری در دست نیس...

اشاعره یکی از مذاهب کلامی اهل سنت هستند. تشابه ظاهری بین بعضی اعتقادات اصولی اشاعره و تعالیم عرفانی، باعث شده که عارفان بزرگ مسلمان از جمله مولانا جلال الدین محمد بلخی را در جرگه مذهب اشعری تصور کنند. در حالیکه اصولاً مبانی و مبادی علم عرفان و علم کلام کاملاً مستقل و متفاوت هستند. در این مقاله سعی شده برخی از تشابهات ظاهری آرای عرفانی مولانا در قیاس با اصول اعتقادی اشاعره که ظاهراً مشترک می نمایند...

قابوس‌نامه، نوشتۀ گران‌سنگ عنصرالمعالی کیکاووس، از برجسته‌ترین و مهم‌ترین آثاری است که پس از اسلام در حوزۀ ادبیات تعلیمی و در پند و اندرز مخاطبان نوشته شده است. این کتاب چونان دایرةالمعارف ارزشمندی است که بسیاری از آداب‌ورسوم و نیز شرایط و خصوصیات جامعۀ ایران عصر نویسنده در آن بازتاب یافته است. بالطبع عنصرالمعالی در بیان اندرزهای بی‌شمار آن، که در موضوعات گوناگون ایراد شده‌اند، مانند س...

موضوع رساله حاضر ملازمت شریعت و طریقت در مثنوی است که طی آن یکی از موضوعات مهم تاریخ تصوف -یعنی شریعت و نقش آن در تصوف که همواره محل بحث و منازعه پیروان تصوف و اهل شریعت بوده-مورد بررسی قرار گرفته است.در واقع سوال اصلی این است که براستی شریعت در تصوف از چه جایگاهی برخوردار است و نظر متصوفه در باره آن چیست؟ عرفا و متصوفه هر یک به نوبه خود در مقام پاسخ به این سوال برآمده و در آثار خویش به این نکت...

مثنوی معنوی از آثار بی نظیر عرفانی در ادبیّات فارسی است . افکار و تعالیم دینی یا عرفانی ای که در این شاهکار مطرح می شود در قرآن مجید ، احادیث نبوی ، اندیشه و کلام عالمان دینی و متصوّف? مقدّم ، ریشه و سابقه دارد ؛ و سرچشم? آنها در مواردی ، کلام و اندیش? امیرالمومنین علی (ع) ، امام صادق (ع) ، حکیمان و اندیشمندان یونانی و غیرمسلمان است . اگر چه مفاهیم و اندیشه های مولوی به کمک وزن و قافیه و در جام? ت...

انشاء در لغت به معانی گوناکونی از جمله: زنده کردن، پرورش دادن بالیدن و در زبان عربی به معنای خلق و ایجاد کردن است . در این میان مولانا جلال الدّین محمّد بلخی، که آثارش در فصاحت و بلاغت مخصوصاً مثنوی او که به اوج خود در بلاغت رسیده است زبانزد خاص و عام می باشد و بکار گیری انواع انشاء در مثنوی زیبایی و گیرایی آن را دو چندان کرده است. در این پژوهش سعی بر آن شده است که به بررسی انواع انشاء و جنبه های...

وجود واژه های ترکی در زبان و ادبیات فارسی نشانه ارتباط این دو زبان با یکدیگر است. از آنجایی که آثار مولانا جلال الدین بلخی نیز تحت تأثیر این ارتباط زبانی بوده است؛ در این رساله سعی شده است تا واژه هایِ ترکیِ موجود در این آثار، در دو بخش، معرفی و با استناد به منابع موجود مورد بررسی قرار گیرد. بخش اول مربوط به ریشه شناسی لغات ترکی هر پنج اثر مولاناست و در بخش دوم مصرع ها و ابیاتی را که به طور کامل ...

گرشاسب نامه ی اسدی طوسی که خمیرمایه ی آن گرشاسب نامه ی منثور ابوالمویّد بلخی بوده است ، یکی از آثار حماسی قرن پنجم هجری می باشد . این اثربه عنوان نخستین و موفّق ترین پیرو شاهنامه ، جایگاه خاصّی در ادبیات فارسی دارد و دومین شاهکار بزرگ حماسی پس از شاهنامه است. این منظومه از لحاظ ساختار زبانی و ادبی نیز برای پژوهندگان دقایق زبان فارسی ، اهمیّت فراوانی دارد و به عنوان یکی از برجسته ترین آثار سبک خر...