چکیده: وجود معانی عمیق در آیات قرآن، موجب می­شود که برخی مفسران عصر کنونی بدون محدود کردن فهم قرآن در روش­ها و نگاه مفسرین گذشته و با استفاده از شیوه­های جدید، البته با مبنا قرار دادن اصول حاکم بر تفسیر قرآن، روز به روز به نتایج نو و گاه دقیق­تری از قرآن دست یابند، یکی از این شیوه­ها تفسیر بیانی است؛ در عصر حاضر بنت الشاطی با نامگذاری تفسیر خود به نام «التفسیرالبیانی» خواسته است تفاوت و تمایز ...

چکیده منشأ و عامل اصلی کنش‌های انسانی در زمرۀ مهمترین مسائلی محسوب می‌شود که همیشه دغدغه اندیشمندان بوده است. قرآن کریم نیز در آیۀ 84 سورۀ إسراء، با مقولۀ کلیدیِ شاکله به این مساله اساسی پرداخته است. البته به‌ غیر از انگارۀ «شاکله» در گفتمانِ قرآنی مفاهیمِ مرتبط دیگری نیز وجود دارد. مفاهیمی از قبیلِ: تأثیراتِ مشیت الهی، اختیارات فردی و عوامل اجتماعی، در عملکرد انسان. انگارۀ شاکله، با اهمیت‌ترین واژه...

چکیده : ولایت تشریعی پیامبر اکرم (ص) از نظر شیعه پذیرفته شده است و اختلاف عمده‌ای وجود ندارد، ولی این موضوع مورد قبول همه علمای اهل سنت نیست. به همین دلیل مقالة حاضر در پی تبیین اختیارات پیامبر اکرم (ص) در تشریع احکام الهی مبتنی بر «نظریة اذن و ولایت الهی پیامبر اکرم (ص) در تشریع احکام مبتنی بر آیات قران و آرای علمای فریقین» است. در آغاز، ادبیات نظری و مفاهیم اصلی مرور و سپس اصل نظریه تبی...

در این نوشتار به بررسی جایگاه عنصر نور در قرآن، برهان و عرفان پرداخته­ایم. این مقاله مشتمل بر سه بخش تقسیم است. ابتدا نور از دیدگاه قرآن و مفسرین مورد بررسی قرار می­گیرد. در بخش دوم دیدگاه­های فلاسفه در باره­ی نور بیان می­شود و در بخش سوم عنصر نور در آثار عرفای بزرگ بررسی شده است. سرانجام به مقایسه این دیدگاه­ها و وجوه اشتراک و افتراق آنها خواهیم پرداخت.      در نخستین بخش، معانی و کاربردهای نو...

سیاق از مقولۀ دلالتهای عقلی و بهترین قرینه در کشف دقیق معانی آیات برای مفسرین، زبان شناسان وعلمای بلاغت می­باشد. مساله اصلی این پژوهش نیز تبیین، ارزیابی و چگونگی کاریرد آن در کتاب التعبیر القرآنی به قلم ادیب عراقی، فاضل صالح السامرایی بوده که با استقراء و گزینش برخی آیات از قرآن کریم انجام گرفته­است. وی با هدف نشان دادن جلوه­های ادبی اعجاز قرآن ضمن رد مساله تکرار به بیان اسرار آیات متشابه پرداخ...

یکی از مهم‌ترین مفاهیم قرآنی، واژۀ «شفاعت» است که نظر و تدبّر هر اندیشمند قرآنی را به خود جلب می‌کند. تمام تلاش‌های لغویان، مفسرین، متکلمین و علما، تبیین کننده برخی از لایه‌های معنایی آن است. در حالی‌که تمام مؤلفه‌ها و لایه‌های معنایی آن با رویکرد معناشناسانه بررسی نشده است. این واژه در قرآن کریم، با تشکیل شبکه گسترده معنایی در ارتباط با واژه‌های کلیدی دیگر مثل نصرت، ولایت و... معنا می‌شود که بس...

آیه تطهیر در میان مفسرین مذاهب اسلامی از اهمیّت ویژه‌ای برخوردار بوده و همواره مورد بحث و بررسی‌های مختلفی قرار گرفته است. تبیین نوع اراده موجود در این آیه، یکی از مهمترین مسائل تفسیری آن بشمار می‌رود. شیعه معتقد است مراد از اراده در این آیه، اراده تکوینی است و خداوند از ابتدای خلقت با اراده تکوینی خود، طهارت اهل بیت از هر گونه پلیدی و زشتی را اراده کرده است و عصمت و طهارت آنها بدون درنگ حاصل شد...

امنیت به‌مثابه مهم‌ترین کارکرد یک دولت از مقوله­های اساسی است که نیاز به آن در تمام ابعاد زندگی بشری به‌نحوی مؤثر احساس می‌شود و پیوندی ناگسستنی با جوهر هستی انسان دارد. اندیشمندان سیاسی، برقراری امنیت در جامعه را از وظایف اصلی دولت‌ها می­دانند. این مسئله در اسلام نیز از جایگاه و اهمیت خاصی برخوردار بوده؛ همواره طراحی آن در بستر نظام سیاسی اسلامی مورد توجه بوده است و در قرآن کریم به‌عنوان مهم‌ت...

قرآن کریم در آیه 133 سوره آل عمران، به توصیف بهشتی می‌پردازد که از آنِ متقین است و آنگاه در آیه 134 به تبیین ویژگی‌های ایشان می‌پردازد. «کظم غیظ» یکی از این اوصاف است که از منظر مفسرین در خصوص کسانی به کار می‌رود که با آن که قادر به بروز خشم و عقوبت شخص مقصر هستند، خشم خود را فرو می‌خورند. ارتباط اوصاف برشمرده و عبارت «محسنین» در پایان آیه، برخی مفسران را بر آن داشته تا از طریق ارتباطی ساختاری، ...

بررسی آیات شریفه قرآن در میان مفسران فریقین می تواند در به دست آوردن معنای صحیح و جامع تری از آیات و رفع بعضی اختلافات ظاهری و نقد دیدگاه های هردو گروه راه‌گشا باشد. با وجود نقاط مشترک ، در تفسیر آیه 80 سوره مبارکه نمل اختلافاتی در تفسیر قسمت اول آن به چشم می خورد.برخی این آیه شریفه را دلیل مثبتی برای نظریه«عدم سماع اموات»می‌دانند و بعضی از مفسرین چنین عقیده‌ای ندارند. گرچه تفاسیر ترتیبی به بیا...