ازتاریخ 21 تا 248 هجری که سال تاسیس نخستین دولت مستقل ایرانی است ایرانیان زیر سلطه نژاد عرب به سرمی بردند تا جایی که کار به قیام عقیدتی کشید ، در سه قرن آغازین هجری بسیاری از کتابهای مشهور پیش از اسلام به عربی ترجمه شدند که ایرانیان با این کار سعی درزنده نگاه داشتن گذشته خویش داشتند،از این جمله کتابهایی است که درباره مانی و مانویت نگاشته شده . پیش از کشف آثار مانوی تمام دانش ما از مانی و مانوی...

داستان آفرینش نخستین انسان عنصر مهمّی در فرهنگ و دین بیشتر ملّتهای جهان بوده است. این داستان در فرهنگ و طرز تفکّر بشر معاصر نیز نقش مهمی ایفا می کند. در این مقاله یک پژوهش تطبیقی درباره یکی از اجزای این داستان، یعنی مکانی که خاک آدم از آن برداشته و آدم در آن خلق شد میان متون اسلامی و متون یهودی انجام شده است. بدین منظور تعدادی از متون یهودی و اسلامی با هم مقایسه شده اند، تا مشخّص شود این متون چه شب...

اندرزهای شاهان ساسانی ازلحاظ تربیتی چنان ارزشمند بود که در دورۀ ساسانیان، در ابعاد متعدد سیاسی، اجتماعی و فرهنگی مورد استفادۀ کاربردی قرار گرفت. علاوه بر این، در ایران دورۀ اسلامی نیز این اندرزها در ابعاد متعدد، توسط اقشار مختلف، ازجمله: فرمانروایان، وزرا و نویسندگانِ نصیحت‌نامه‌ها، به کار گرفته شد. یکی از نویسندگان نصیحت‌نامه‌ها در ایران دورۀ اسلامی که از طبقه حاکم نیز به شمار می‌رفت، عنصرالمعا...

در عصر ساسانی با رسمیت‌‌یافتن دین زردشتی شاهد قدرت‌گرفتن روحانیان زردشتی و تشکیل سلسله‌مراتب آنان و ظهور دو گروه قدرتمند موبدان و هیربدان هستیم. تقریباً همة محققان بر سرِ اینکه پیشینۀ موبدان عصر ساسانی طایفۀ مغان مادی بوده است، توافق نظر دارند اما خاستگاه هیربدانِ عصر ساسانی شناخته نیست. بیشتر منابع، جایگاه هیربدان را در استخر پارس گفته­ و آنان را وابسته به مناسک ایزدبانو اناهیتا دانسته­اند. اما پ...

پژوهش حاضر با تکیه بر اسناد و متون تاریخی؛ به ویژه متون زردشتی که عمدتاً در سدة سوم و چهارم هجری تدوین شده و صبغة دینی دارند، به بررسی تدابیری می پردازد که روحانیت زردشتی پس از سقوط شاهنشاهی ساسانی، برای حفظ و بقای جامعة زردشتی و ممانعت از تغییرِ دین روزافزون به دینان اندیشیدند. این تدابیر را، که مبتنی بر سنت های کهن بودند، می توان به چهار دستة اصلی تقسیم کرد:   الف) مجازات و فشارهای اقتصادی؛ ...

تاریخ نگاری محلی به ثبت و ضبط وقایع تاریخی در محدودةیک شهر، ایالت و ناحیه میپردازد، که ذیل تاریخ ملی کشور قرارمیگیرد . بنابراین، وجه اصلی و مشخصه تاریخ نگاری محلیپیوند آن با یک عرصه جغرافیایی محدود و مشخص است. براین اساس، پرداختن به نقش سرزمین دیلمَیان که یکی ازسرزمینهای تحت سلطه شاهنشاهی ساسانی محسوب میشد،در شورشها و سرانجام فروپاشی دولت ساسانی از اهمیت ویژه-ای برخوردار است. اگر چه مورخان عوامل...

دولت ساسانی از همان آغاز روی کار آمدن خود در جبهه های مختلف با دشمنان متنوع به جنگ و ستیز پرداخت و به شیوه های هجومی روی آورد به طوری که به وسیله ی سواره نظام خود و شیوه ها و تاکتیک های برتر نظامی به موفقیت های درخورد توجهی دست پیدا کرد. مدتی نگذشت که ای شاهنشاهی در فنون قلعه ستانی مهارت به سزایی یافت و توانست آلات و ادوات قلعه گیری را برخلاف حکومت های پیش از خود به کار گیرد چنان که دشمنان آنها...

در زمان ساسانیان اعتقاد به این اصل که سلطنت موهبتی است الهی که از طرف ایزدان به خاندان ساسانی اهدا شده تأثیر عمیق و عظیمی در تاریخ ایران آن زمان داشته است. پادشاهان ساسانی همواره تبار خود را ایزدی می انگاشتند و خود را پرستنده اهورامزدا معرفی می کردند. این امر نشان دهنده آن است که شاهان ساسانی خود را جانشین ایزدان بر روی زمین می دانستند و در زمره خدایان قرار می دادند. همذات پنداری پادشاه ساسانی ...

کتیبه‌های دربند از مهمّ­ترین کتیبه‌های ساسانی هستند. این کتیبه‌ها بر دیوار دفاعی دربند نوشته شده‌اند. استحکامات دفاعی دربند قفقاز دارای دیوارهایی است که برای دفاع در برابر تهاجم اقوام چادرنشینی که معمولاً در بالادست مرز قفقاز ساسانی ساکن بودند، ساخته شده بود. از وظایف مهمّ ساسانیان در برابر هجوم این اقوام، در درجه اوّل ایجاد دیوار دفاعی و ارتقاء کیفیت و استحکام آن و در مرحلة بعد نگهداری و مرمت آن ب...

بازمانده های باستان شناختی فرهنگ شکار و یا منسوب به دستگرد در ایران باستان که تاکنون کاوش و معرفی شده اند را می توان به دو گروه اشکانی و ساسانی طبقه بندی کرد؛ و در این نوشتار، ایده اصلی نویسنده این است که معماری شکارگاه ها و ساخت دستگرد در ایران باستان، اصالتاً ساسانی است؛ و از دوران اشکانیان و هخامنشیان، هنوز شواهد روشن و تردیدناپذیری ندارد. هرچند شواهد باستان شناختی از رواج سنت شکار در میان طب...