دانشواژه «ولایت» علاوه بر کاربرد سیاسی، در حوزه‏های دیگر علوم اسلامی، مانند کلام، فلسفه، فقه و عرفان نیز به طور وسیعی استعمال می‏شود. در فقه سیاسی شیعه یکی از مهم‏ترین مفاهیم سیاسی، ولایت به معنای «تدبیر سیاسی جامعه» است که بدون درک صحیح آن، فهم نظام سیاسی شیعه نیز ممکن نیست؛ از این رو فقها ضمن مفروض گرفتن اصل ولایت به معنای تدبیر سیاسی همواره از آن به عنوان حدود اختیارات حکومت مجتهدان بحث کرده...

سیره و سنت رسول خدا(ص) از صدر اسلام مورد توجه بوده است. توجه به سنت به عنوان مفهومی که می­تواند کلید فهم تاریخ، حدیث، فقه و اصول اعتقادات اسلامی باشد، از اهمیت بسیاری برخوردار است. مسئله این پژوهش تکوین مفهوم و کارکرد سنت از زمان پیامبر اسلام(ص) تا پایان عصر خلفای راشدین با تاکید بر حکومت امیرمومنان علی(ع) است. برخی یافته­ها حاکی از آن است که سنت در عصر خلفای سه­گانه ابزاری برای توجیه مشروعیت خ...

نوگرایی در شیوه های تغییر اسلامی از مسائل بسیار مهم در اندیشه اسلامی است. مهم ترین اولویت های نوگرایی در شیوه های تغییر عبارتند از: ارائه جای گزین های اسلامی، نوسازی شیوه های تغییر اسلامی، آزادی ها و حقوق، اختلاف، روابط و گفت وگو، دموکراسی، تکثر و ارتباط با دیگران، ارتباط با غرب و اسلامی کردن شناخت. در دهه هشتاد، اندیشه اسلامی به بالندگی شگرفی دست یافت و به توازن دوباره رسید. زمینه های بروز اند...

طرح مقولة « مصلحت» در حوزة « حکومت اسلامی» از سوی امام خمینی رحمه الله علیه از جمله ابتکارات ارزنده ای به شمار می رود که بر بنیاد میراث فقه شیعی قابل درک است. با این حال برخی از نویسندگان تلاش نموده اند تا ورود مصلحت به حوزة فقه سیاسی شیعه را مقوله ای تازه که منجر به عرفی شدن فقه شیعه می شود، ارزیابی نمایند. در رسالة حاضر نویسنده با بیان این ایده که مصلحت مورد نظر امام(ره) درون فقه سیاسی شیعه ق...

چکیده آنچه ابن خلدون دربارة چرخة ظهور و سقوط عصبیت در حکومت های قبیله ای می نویسد در باب ایران صدق نمی کند؛ زیرا طبقاتی چون دهقانان، نهادهایی چون وزارت، سازه هایی چون قنات، رسومی چون وقف و ... باعث شده است که مبانی حکومت مندی در ایران فضایی برای تنفس داشته باشد و خارج از فنون تغلب استبدادی تعریف شود. مثلاً می توان به متن سیاست نامة خواجه نظام الملک اشاره کرد که در آن به رغم داشتن روحیة اشعری و ح...

چکیده فقه شیعه در دوران غیبت امام عصر(عج) هر حکومتی جز حکومت نواب آن حضرت را مردود و نامشروع می داند؛ ولی پیروان خود را به پرهیز مطلق از شرکت در محافل سیاسی مسلمین و عدم رابطه با حکومت های جائر دعوت ننموده است؛ بلکه کتب فقهی علمای شیعه با استفاده از احادیث ائمه با برقراری ضوابطی چون ایجاد نفع شیعیان و مقابله با کفار، نزدیکی به حکومت های جائر شیعه و سنی را مجاز دانسته اند. باید دانست همین ضواب...

یکى از پرسش‏هاى مطرح در حوزه فقه جزا، ماهیت مجازات اعدام در جرایم مواد مخدر است که آیا از جرایم مستوجب حد است یا تعزیز یا از احکام حکومتى؟ درباره ماهیت اعدام در جرایم مواد مخدر در فقه امامیه، سه نظریه مطرح است: برخى بر این عقیده‏اند که مجازات اعدام در جرایم مواد مخدر، از باب حد است و آن را از مصادیق افساد فى الارض شمرده‏اند. برخى دیگر معتقدند جرایم مواد مخدر، از جرایم تعزیرى است; در نتیجه، اعدا...

اصل حاکمیت الهی بدین معنی است که حاکم اصلی، خدا و قانون و احکام الهی است، همانگونه که در فقه اسلامی به‌ویژه فقه شیعه متبلور است، در سراسر قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، نیز تبلور یافته است و هیچ تعارضی بین فقه و قانون اساسی در جهت طرح حاکمیت الهی وجود ندارد. در قانون اساسی آرمان‌گرایی الهی منشأ حاکمیت قلمداد شده، محتوای آن را اسلامی معرفی نموده است. همچنین حاکمیت و نظارت ولی فقیه جامع الشرایط...