این مقاله تأملی است در باب تعامل میان مابعدالطبیعه و علوم که نمونهای از آن در عصر پیشمدرن، در نظام ارسطو تحقق یافت. با این حال، این تعامل به تدریج با ظهور انقلاب علمی، به ویژه علم کلاسیک، در قرن هفده و هجده، در عصر مدرن تضعیف شد. در قرن نوزده، پیدایش پوزیتیویسم موجب شد تا مابعدالطبیعه معناداری خود را از دست بدهد و بیرون از حوزه شناخت و در قلمرو امیال و عواطف قرار گیرد. در قرن بیستم، فلسفهها و ن...

در باب عقل و دین و اینکه آیا میان آنها نزاع و تضادّی هست یا خیر، سخن بسیار گفته شده؛ به ویژه در غرب و از دوره رنسانس تاکنون ادّعا شده که میان این دو نزاع هست و این درگیری با شکست تدیّن به انجام رسیده و دیگر دوره عقلانیت آغاز شده است. در این مقاله، نویسنده کوشیده تا اثبات کند که اساساً میان عقل و دین، اگر هر دو حقیقی باشند، نه تنها نزاعی نیست بلکه وفاق کامل برقرار است؛ لکن اگر یکی یا هر دوی آنها غیر...

جهان امروز دارای تفاوت هایی بسیار با دوران گذشته است. عنصر اصلی تفاوت های مربوط را می توان در «کیفیت عقلانیت» و «نوع خردورزی» خلاصه کرد. عقلانیت نوین و مدرن، با وجود قابلیت ها و توانایی ها، کاستی هایی نیز دارد که محتاج بازاندیشی های گسترده است. از آن جا که «مولانا جلال الدین محمد بلخی»، دارای دیدگاه های بدیع، جامع و انتقادی نسبت به عقلانیت است، در این مقاله با الهام از اندیشه ها و افکار بلند وی...

محمدعابد جابری برای یافتن راه کاری به منظور برون رفت از فضای فکری مسدود عربی ـ اسلامی به تحلیل «سنت» و «گذشته» آن روی آورد و با نگرشی تاریخی و ساختارمند و در چهارچوب عقلانیت انتقادی سه نظام فکری بیانی، عرفانی، و برهانی را در ساختار آن تشخیص داد. روش شناسی تاریخ گرایانه و ساختارگرایانه به فکر وی سمت و سویی داده است که ضمن ساختارشکنی در تحلیل فضای فکری عربی ـ اسلامی، ساختارهایی را نیز بر آن تحمیل...

«نقد روش» یکی از مهم ترین نقدهای فایرابند بر عقلانیت علمی است. فایرابند برای این ادعایش که هیچ یک از روش شناسی هایی که تا کنون برای علم مطرح شده موفق نبوده اند، با استمداد از مطالعات تاریخی برهان های توانمندی ارائه می کند. اما تأمل در براهین او علیه روش شناسی های معاصر نشانگر آن است که خود او از نوع ویژه ای از روش های برهانی، یعنی برهان خلف، استفاده می کند. ما در بخش نخست این مقاله سعی می کنیم ...

یکی از مسائل مهم تاریخ بشری، مسئله عقل گرایی و دین گرایی است. عده ای به بهانه عقل گرایی به دین روی خوش نشان نداده و آن را در حاشیه زندگی قرار داده اند عده ای نیز به بهانه دین داری و مصون ماندن از خطرات عقل گرایی به دستاوردهای عقل بی مهری نشان داده اند.گروهی نیز راه سوم را برگزیده، معتقد شدند که عقل و دین دو گوهر وزین اند که انسان به هر دو محتاج است. این مقاله ضمن توضیح انواع عقل، به بیان ویژگی ...

اندیشه سیاسی پوپر و هابرماس بر مبنای رابطه عقلانیت و انتقاد شکل گرفته است، ب هصورتی که عقلانیت و انتقاددو مفهوم کلیدی در اندیش ههای این دو فیلسوف سیاسی محسوب م یشود، اما با این حال تفاو تهایی نیز دارند.پوپر عقلانیت را ب هصورت کیپارچه م یبیند، غیری تسازی عقلانی و غیرعقلانی دارد و تاریخ یگری و ک لگراییهابرماس را رد میک ند. از طرفی هابرماس کیی بودن رو شهای علمی را نقد کرده و ب هتفاو تهای معرفت شنا...

دولت ها در اجرای بسیاری از خط مشی های عمومی موفق عمل نمی کنند. چالش ها، موانع و محدودیت های بسیاری ممکن است اجرای خط مشی ها را با اخلال روبرو کند. اما معمولاً هنگامی که مرحله اجرا دچار شکست می شود؛ فقط مجریان سرزنش می شوند، در حالی که تدوین کنندگان خط مشی هم نقش زیادی در (موفقیت و) شکست خط مشی ها دارند. عدم رعایت عقلانیت در مرحله تدوین خط مشی به وسیله تدوین کنندگان می تواند به اجرای ناموفق خ...

هدف: معنویت به عنوان خواست درونی انسانها باید بازتعریف شده و با تفکیک معنویتهای حقیقی از شبه‏معنویتها تبیین شود. با معنویت‏زدایی و ترویج عقلانیت محض و مادی‏گرایی، معنویت در سراشیبی بحران قرار گرفته است. قابل توجه است که عنایت به مبانی فکری معنویتهای دینی آنها را کاملاً از رقبای بدلی خود تفکیک می‏کند. روش: روش این تحقیق، روش تحلیلی است. با تعریف معنویت و توجه به ابعاد مختلف آن، ویژگی‏های شبه‏معنو...

این مقاله به سه رویکرد مختلف نسبت به توسعه تکنولوژی پرداخته و در پی آن است که ارتباط میان توسعه، توسعه تکنولوژی و اعتقادات مذهبی را ازدیدگاه های مختلف مورد بررسی قرار دهد. دیدگاه اول، عقلانیت مستقل بشر را برای توسعه، کافی دانسته و دین را مانعی در راه آن می داند و دیدگاه دوم دین را امری قدسی و متعالی دانسته و حضور دین در عرصه های اجتماعی را امر مقبولی نمی داند. لذا هر دو دیدگاه، نقشی را برای دین...