چکیده مهم­ترین نکته­ای که در این جستار ذهن نگارنده را به خود واداشته بود، این بود که آقا نجفعلی نقاشباشی دربار قاجار، برخلاف تصور شماری از هنرپژوهان، برادر محمد اسماعیل اصفهانی و یا فرزند میرزا بابا اصفهانی نبود بلکه با توجه به بعضی از قراین و شواهد و بویژه سند ازدواج دخترش شهربانو ملقب به صفیه سلطان، بنظر می رسد که فرزند کهتر محمد باقر، نقاش دوره زندیه و اوایل قاجاریه، بوده که نزد یکی از دوستا...

موسیقی در پیشینۀ حیات عرفانی حکومت صفوی، به صفی­الدین اردبیلی در دوران ایلخانی برمی­گردد. در این پیشینه موسیقی به عنوان یک عامل مهم نقش بسیار ارزنده­ای ایفاء کرده است. یکی از آثار مهم و غنی در این ارتباط، کتاب صفوة الصفا اثر ابن بزاز اردبیلی است که نویسنده به مناقب شیخ صفی­الدین پرداخته است. هدف از این تحقیق درک عمیق­تر پیشینۀ موسیقایی حیات عرفانی دوران صفوی است. روش تحقیق کیفی بر اساس...

با ورود نیروهای گرجی به تشکیلات صفویان که عمدتاً از اسرای گرجستان و از عناصر غیرمسلمان و نومسلمان بودند، رقابت در دربار صفویان از حالت سنتی خارج شد. دو گروه پایه‌گذار سلسله صفویان؛ یعنی ترکان و تاجیکان از ابتدای تشکیل این سلسله دچار تضادها و رقابت هایی بودند. رقابت ترکان و تاجیکان از جمله مشهورترین رقابت‌های درباری تاریخ ایران محسوب می‌شود. ماهیت رقابت‌ها از زمان شاه عباس اول به بعد شکل تازه‌ای ...

این پژوهش به بررسی و تحلیل ویژگی های نحوی پنج اثر منثور مربوط به دوره صفویه می پردازد. داده های این پژوهش از کتاب های الف- از شیخ صفی تا شاه صفی، ب- کشکول، ج- خلاصه السیر، د- تاریخ عالم آرای امینی و ه- تاریخ عالم آرای عباسی انتخاب شده است. آرایش سازه ها بر اساس دیدگاه درایر مشخص شده و از این رهگذر نشان داده می شود که با توجه به نظریه هسته- وابسته که توسط درایر مطرح گردیده، توالی سازه ها در زبان...

صفی بن ولی قزوینی، نویسندة ایرانی دربار اورنگ‌زیب گورکانی است که به درخواست دختر وی، زیب‌النساء بیگم، اثری به زبان فارسی به نام انیس الحُجّاج، در شرح حج‌گزاری خود در سال 1087ق،  نوشته است. انیس الحجّاج احتمالاً تنها متن موجود از سده‌های میانی و احتمالاً قدیمی‌ترین متن فارسی در شرح سفر حج از هند، از مسیر دریایی، در سده‌های میانی است و از این‌رو، ارزش تاریخی ویژه‌ای در تاریخ حج‌گزاری مسلمانان هن...

غلبۀ تقلید بر نوآوری یکی از ویژگی­های بارز شعر عربی پس از سقوط حکومت عباسیان است؛ اما در عین حال وام­گیری ادبی آگاهانه و آمیخته با خوش ذوقی و ظرافت، تداعیات و تأثیرات مناسبی برای مخاطبان دارد. در اصطلاح علم بدیع، اگر شاعری مصراع، بیت یا ابیاتی از سروده­های دیگران را به شیوة تمثّل و استشهاد، به وام گیرد و با همان وزن و قافیه در میان اشعار خود بگنجاند و یا به تناسب مقصود، آن را اندکی تغییر دهد، صن...

روابط بازرگانی صفویه با عثمانی‌ در سیاست‌های این دو دولت پس از معاهدﮤ ذهاب تا سقوط صفویان نقش تعیین‌کننده‌ای ایفا کرد. قدمت این روابط بسیار بیشتر از آن بود که با ملاحظه‌های ایدئولوژیک و دشمنی‌های مقطعی به اساس آن خدشه وارد شود. بااین‌همه در روزگار حاکمیت صفویان و باتوجه به دشمنی‌های دولت‌های ایران و عثمانی، روابط بازرگانی که تابع وضعیت سیاسی بود، با چالش جدی روبه‌رو شد. هر دو دولت تلاش کردند از...

یکی از پایه‌های مهم شکل‌گیری و تداوم نظام‌های سیاسی ایران در دوره‌های تاریخی، وجود یک نیروی نظامی عمل‌کننده بود که هر در براندازی مدعیان قدرت، تسخیر قلمرو و تثبیت قدرت، و سرکوبی شورش‌ها و ناامنی‌های داخلی مؤثر باشد و هم در درگیری‌های برون‌مرزی با قدرت‌های هم‌جوار و یا دفاع در برابر تهاجم دشمنان نقش داشته باشد.کارایی و کارآمدی نیروی نظامی با چگونگی سازمان و تشکیلات آن، کمیت نیروها، کیفیت سلاح و ...

مسجد جامع یزد یکی از مساجد سبک آذری در ایران است که بکارگیری نقوش در قالب گچبری وکاشیکاری در آن درخور تفسیر است. بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی نیز که در سال 753 ه.ق احداث و در دوران حکومت صفویه، واحد‌های مختلفی به آن اضافه گردیده حاوی ده‌ها اثر بدیع در مضامین رشته‌های مختلف هنری از قبیل:کاشی کاری معرق، مقرنس، گچ بری، کتیبه‌های نفیس، منبت کاری، نقره کاری، تذهیب و طلا کاری می‌باشد. محور اصلی این پژو...