در بلاغت فارسی اصطلاح تمثیل حوزه معنایی گسترده‌ای را در بر می‌گیرد که تشبیه مرکب، ضرب‌المثل، اسلوب معادله، حکایت اخلاقی و روایت‌های داستانی و قصه‌های رمزی را شامل می‌شود. تمثیل ریشه در عقلانیت و اندیشه دارد، از این رو رابطه‌ی آن با متون خردگرا یک رابطه‌ی مستقیم است. در تاریخ ادب فارسی، شاعران سبک خراسانی از مضامین تمثیلی بسته به میزان تعلیمی بودن سروده‌هایشان در جهت بیان مقاصد خویش بهره‌ برده‌ا...

مثنوی مولوی مشهورترین اثر منظوم عرفانی فارسی است؛ به همین دلیل از دیر باز مورد تقلید و توجّه دیگر شاعران بوده است. این رساله با عنوان «مثنوی معنوی و تأثیر آن بر متون منظوم عرفانی از قرن هفتم تا سیزدهم هجری» به تأثیر مثنوی بر چهار اثر مهم عرفانیِ رَباب نامه، دفتر هفتم، اسرارالشّهود و طاقدیس، از زوایای گوناگون می پردازد. این رساله، با استفاده از روش کتابخانه ای به مقایسه و تحلیل، چهار اثر یادشده پرد...

تشبیه در شعر فارسی، در زمره برجسته­ترین نوع صور خیال محسوب می‌شود؛ و در شعر اکثر شاعران جایگاهی ویژه دارد. بنابر این شاعران با استفاده از پدیده‌های طبیعی اطراف خود، دایره تشبیهات خویش را گسترده‌تر ساخته‌اند. یکی از این پدیده‌ها، مشبه‌ٌبه قرار ‌دادنحروف الفباست که درشعر فارسی و به ویژه در اشعار سبک عراقی و پس از آن، نقش ویژه‌ای دارد. در این جستار با تمهید مقدمه‌ای در باب تشبیه و حروف الفبا، و مرا...

اوحدالدّین محمّد بن محمّد انوری از شاعران بی بدیل فارسی در قرن ششم هجری به شمار می آید. این شاعر برجسته در دو عرصه ی زبان فارسی و عربی، استادی کم نظیر بوده است. آگاهی او از زبان و ادبیّات عربی، تصویری آشکار از داد و ستد و پیوند زبان فارسی و عربی در روزگار شاعر و همچنین نشان از چیرگی وی بر ادب عربی است. بهره گیری انوری از زبان عربی بیشتر درحوزه ی قرآن و احادیث و امثال تازی و تأثیرپذیری ازبرخی شاعرا...

در این مقاله، بیشتر قالب‌های شعر کهن فارسی، به گونۀ ترکیبِ دو یا چند قالب در یک شعر، کاویده شده و‌ محور پژوهش، ساختارشکنی‌ها و قالب‌شکنی‌های شیخ سعدالدین انصاریِ کابلی، در حوزۀ ادب فارسی پرداخته شده ‌است. از میان شاعران کلاسیک ادب فارسی، شیخ سعدالدین، بیشتر به نوآوری و ساختارشکنی در حوزۀ شعرِ کهن فارسی دست ‌زده است؛ هنجارشکنی‌های او در قالب شعر فارسی بی‌سابقه است و در بخش‌های مختلف جلوه می‌کند. شی...

یکی از ادیبان و سرایندگان معروف نیمه دوم قرن پنجم هجری که با الهام از شاعران عرب، توانست مضامین بسیاری را اقتباس کرده و آن‌ها را در لا به لای اشعار و سروده‌های خود به کار برد، ابوالفرج رونی است. وی از استادان مسلّم شعر فارسی است که در میان معاصران و شاعران بعد از خود به استادی مشهور بود و دیوان وی بسیار مورد علاقه و توجه انوری، شاعر بزرگ قرن ششم بوده است. وی در تکامل شعر فارسی به خصوص در تصویرسا...

شاعران ادب فارسی، از ابتدا تا کنون در مدح و ستایش مولای متقیان علی (ع) شعرهای برجسته و نابی سروده اند. مجموعه ی این مدایح بیانگر جنبه های گوناگون شخصیت بی بدیل امام و نشان دهنده ی شیفتگی و دلدادگی شاعران در برابر آن حضرت است. از آنجایی¬که مدح و ثنای علی (ع) در تمامی دوره ها در ادبیات فارسی وجود داشته است لذا بخش قابل توجهی از ادبیات را به خود اختصاص داده است. وبسیاری از ادیبان و شاعران سعی داشت...

در این پایان نامه، قالب رباعی همراه با تحولات آن از سپیده دمان انقلاب تا سال 1390 در سه سطح صوری، ادبی و محتوایی مورد بررسی قرار گرفته است . در سطح صوری، در مورد انسجام و گسست ابیات رباعی و فراهنجاری های آن ، به بحث پرداخته شده واز توجه شاعران دهه هشتاد به فرم شعر و نوآوری های این قالب غفلت نشده است . در سطح ادبی با بررسی انواع آرایه های ادبی سعی شده، سمت و سوی گرایش رباعی در حوزه صور خیال د...

چکیده                 دوران سلطان محمود و مسعود غزنوی(387-432ه.ق) از مهم ترین ادوارگسترش شعر فارسی است. شاعران این دوران، شاعران نیمه ی اول قرن پنجم چون عنصری، فرخی، عسجدی، منوچهری، عیوقی، ابوسعید و چند شاعر بی دیوان هستند که مجموعا بیش از 20600بیت از آنان برجای مانده است یکی از شگردهای اصلی  این شاعران، برای تقویت جنبه های مفهومی و ادبی انواع غنایی، بهره گیری از اشارات دینی در شعر است. در این ...

در کنار دیوان‌های شعری و تذکره‌های شاعران، فرهنگ‌های لُغت، کتاب‌های امثال و حکم، آثار غیرادبی و جُنگ‌ها و سفینه‌های شعری از مهم‌ترین مآخذ زبان و ادبیات فارسی هستند که در آن‌ها می‌توان به نمونه‌های بسیاری از اشعار شاعران بازخورد. ارزش نوع اخیر، یعنی جُنگ‌ها و سفینه‌های شعری، اگرچه به اندازۀ دیوان‌های شعری و تذکره‌های شاعران نیست، با این حال در میان آن‌ها، می‌توان اشعار و آثاری یافت که گاه در پاره‌ا...