چکیده بررسی و ارائه ی سیمایی روشن از ساختار و کارکردهای دیوان استیفاء در دوره ی سلجوقی با استناد به روش تحلیلی رویکردی است که پژوهش حاضر بدان نظر دارد. در ساختار هرمی دیوان استیفاء در رأس هرم مستوفی کل و نایبش با تشکیلات دیوانی مربوطه، در وسط هرم مستوفیان و نایبان مستوفی ایالتی و در قاعده هرم مشرفان، شحنگان، دبیر جامگان، عاملان، روسا و محصلان مالیاتی به عنوان صاحب منصبان مرتبط با دیوان استیفا...

ابو علی حسن ابن اسحاق طوسی مشهور به خواجه نظام الملک یکی از مشهورترین وزرای مسلمان ایرانی بود که مدت سه دهه وزارت دولت سلجوقیان را برعهده داشت و با تدبیر و کفایت او قلمرو سلجوقیان در زمان دو پادشاه آلپ ارسلان و ملکشاه به اوج وسعت و قدرت خود رسید . خدمات فرهنگی و سیاسی و اجتماعی وی به فرهنگ و تمدن ایرانی _ اسلامی ،ویژگی های وی را ممتاز می سازد . این رساله افزون بر شرح احوال و زندگانی نظام الملک ...

شناخت رویدادها و تحوّلات تاریخی ایران عصر سلجوقی، در قیاس با دیگر ادوار تاریخی ایران دوره اسلامی، به جهت ویژگی های خاص حاکم بر تاریخ نگاری و منابع تاریخی این دوره، دچار برخی محدودیت ها و کاستی های اساسی است. فقدان سیاست رسمی دولت سلجوقی در حمایت از تاریخ نگاری و دوری غالب مورّخین این دوره از مراکز سیاسی و تصمیم گیری های حکومتی و به تبع آن، عدم دسترسی آنان به اسناد، اخبار و رویدادهای مرتبط با سیاس...

رستاق برخوار شامل نواحی دشتی و کوهپایه‌ای شمال اصفهان است که با وجود پیشینة غنی تاریخی ـ فرهنگی، اهمّیت ارتباطی و راهبردی در میان شاهراه‌های باستانی اصفهان، تعدد سکونتگاه‌ها و نقش‌های تأثیرگذار در جنبه‌های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی شهر اصفهان و به دنبال آن فلات مرکزی ایران، کمتر مورد توجه پژوهشگران علوم تاریخی بوده و در مورد جنبه‌های گوناگون تاریخی آن، اطلاعات چندانی وجود ندارد؛ از همین ر...

ترکمانان سلجوقی پس از پیروزی بر غزنویان در نبرد دندانقان، در سال 431 ق. به تدریج بر ایران دست یافتند و دولتی جدید تأسیس نمودند که بسیاری از ویژگی های آن برگرفته از دولت های پیشین، یعنی غزنویان و آل بویه بود. از آن بین، سلجوقیان دیوانسالاری غزنویان را در نیمه ی شمالی قلمرو خود و دیوانسالاری آل بویه را در نیمه ی جنوبی قلمرو خود اخذ کردند. در پی آن کارگزاران دیوانی و دیوانسالاران این دو دولت نیز د...

چکیدهآرایه ها و تزیینات وابسته به معماری در هنر و معماری اسلامی و ایرانی از جایگاه والا و شاخصی برخوردار هستند. شکوه و زیبایی معماری ایران به ویژه در دوران اسلامی، به تزیین و آرایه های آن بستگی دارد. تزییناتی چون آجرکاری، گچ بری، کاشی کاری، کتیبه نگاری و... در تمامی ادوار اسلامی رواج داشته و در هر دوره ای با امکانات و تحولات مختلف آن روزگاران پیش رفته است. هنرمندان مسلمان با بهر هگیری از انواع ...

حج، از فروع اسلام و از مهمترین عرصه‌های دینی، سیاسی و فرهنگی مسلمانان بوده است. در دوران سلجوقی تغییر و تحولاتی در این عرصه ایجاد شد. از آن‌‌جاکه حج ایرانیان پیش از سلجوقیان با مشکلات زیادی رو‌به‌رو بوده است؛ تا آن‌‌جا که کاروان‌‌های ایران از اوایل سدة پنجم هجری، کمتر موفق به حج‌گزاری می‌‌شدند. سلجوقیان در راستای مشروعیت دینی و سیاسی  حکومت خود به حمایت از خلافت عباسی و حرمین شریفین و انجام داد...

هنر پیکره تراشی و خاصه پیکره‌های انسانی که در دوران پس از اسلام مورد احتیاط قرار گرفته بود-اگر نگوییم دچار حرمان شده بود- در دوران سلجوقیان مورد توجه واقع شده و پیکره‌های انسانی با موضوعات مختلف ساخته شدند. از جمله این پیکره‌ها که احتمالاً ساخته‌ی کاشان است، پیکره مردی‌ست که به حالت دوزانو روی زمین نشسته و کلاهی بر سر دارد که نام سلطان طغرل و تاریخ 538 هـ. ق. بر روی آن مرقوم شده است. در صورتی که...

جزء 4680 و 30 پاره قرآن دیگر، به ترتیب از محمدبن عثمان و پدرش، از آثار برجستة مکتوب دوره سلجوقی می‌باشد که در بخش مخطوطات سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود. در این مقاله فقط قرآن محمدبن عثمان معرفی گردیده است. این جزء قرآن با توجه به سبک نگارش و تزئینات و ...