عرفان و تصوّف و درونمایه های «شهودی» و «اِشراقی» آن یکی از مباحث پردامنه و البته مناقشه برانگیز در عالَم معرفتِ اسلامی به طور عام و معارفِ ایرانی ـ اسلامی به طور خاصّ است؛ به مرور و با تکامل اندیشه های عرفانی و گسترده شدن تعالیم صوفیانه و بسطِ حوزه ی تصوّف و پذیرش عقاید تازه و جدید، سلوک صوفیانه نیز دچار دگرگونی و تفاوت آراء در جنبه های کسب معرفت گردید؛ یکی از مهمترین جنبه های ابراز عقاید و افکار عرفان...

آثار منثور عرفانی بخش عظیمی از متون ادب فارسی را به خود اختصاص داده و درخشان تر از آثار منظوم عرفانی به تعلیم و تربیت جویندگان معرفت پرداخته و در طول بیش از هزار سال برجسته ترین آثار ادبی را به یادگار نهاده و نقش عمده ای در اجتماع ایرانیان ایفا کرده است. از معروف ترین آثار نثر عرفانی هفتاد کتاب در سیزده نوع از این قرار در این جا مورد ارزیابی قرار گرفته است: 1- تفاسیر. 2- تذکره های عمومی. 3- ت...

رسول گرامی اسلام (ص) در بین اهل تصوف مقام و جایگاهی بس والا دارد. مقام آن حضرت نه تنها به عنوان رسول خدای تعالی و واسطه بین خلق و خالق، بلکه به عنوان انسانی کامل و مرادی حقیقی که راهنمای انسان به سوی حق تعالی است مورد توجه خاص صوفیان و عارفان بوده است و اهل تصوف مقام شیخی را که یکی از مقام های عالی صوفیان است، نیابت از رسول حق می دانند. احترام به رسول اکرم و خاندان مطهر و نیز اصحاب ارجمند آن ح...

تأویل از واژه هایی است که در علوم قرآن، تفسیر، حدیث، اصول فقه، کلام، فلسفه و عرفان به کار رفته است. از دیرباز این واژه بحث برانگیز و در چیستی و ماهیت آن، آرای گوناگونی از سوی اندیشمندان و مفسران ابراز شده است. مفسران، عارفان، متکلمان، باطن­گرایان و حتی تجربه­گرایان، هر کدام به نحوی پرده از چهره این واژه بر داشته­اند که نتیجه­ی آن، برداشت­های مختلف و بعضاً ناسازگار است. در این مقاله ضمن بررسی تفا...

«محمدنقیب العطاس» یکی از موافقان و نظریه پردازان ایده اسلامی سازی معرفت است. در این رساله دیدگاه علم دینی عطاس، با توجه به مبانی معرفت شناختی، هستی شناختی و انسان شناختی وی گزارش و مورد بررسی قرار گرفته است. در گزارش، این نکته مورد توجه قرار گرفته که دیدگاه وی تنها شامل تهذیب و تکمیل علوم موجود نیست، بلکه دربردارنده دو مرحله تهذیب و تکمیل علوم موجود و تولید علوم جدید بر اساس مبانی اسلامی است. ه...

برخی از لغزش های نظری و عملی در عرصهٴ عرفان، ناشی از عدم توجه به تبیین صحیح معرفت عرفانی و معیارهای ارزیابی آن است. این نوشتار با هدف پیشگیری از چنین لغزش هایی بر آن است که ضمن تبیین معرفت عرفانی و تفکیک آن از سایر معرفت ها، و کیفیت دستیابی به حقایق از این طریق، به واکاوی معیارهای ارزیابی معرفت عرفانی بپردازد.

فضولی بغدادی سالک شیرازه بندکتاب شریعت وطریقت،پس ازفراگیری دانش های زمان به سلوک فکری پرداخت وبابه دست آوردن تجارت عرفانی دیدگاهی نوین درعرفان اسلامی ایران زمین عرضه کرد.هرچندزندگانی معمول صوفیانه،چون پشمینه پوشی وخانقاه نشینی درنوشته هایش چندان نمودی ندارد. اماازبرکت نام اولیای دین وعرفان ،ذوق عرفانی خود راشکوهمندترودرخشان تردرجلوه آورده است. اماازبرکت نام اولیای دین وعرفان ،ذوق عرفا...

تصوّف در ایران و اسلام همواره از بحث انگیزترین رویدادهای فرهنگی و اجتماعی به شمار رفته و در طول حیات خویش از آغاز تا امروز، دستخوش تحوّلات فراوان بوده است. طرح نظریات گوناگون از سوی اندیشمندان مختلف ازجمله عوامل موثّر براین تحوّلات بوده است. ابوحامد امام محمّد غزالی از جمله کسانی است که نقشی مهمّ و تأثیرگذار در تاریخ تفکّر ایران و اسلام، به ویژه در حوزه عرفان و فلسفه داشته است. او همواره با واکنش های ...

روانشناسی دین از جمله حوزه یها دینپژوهی است به که دنبال بررسی روانشناختی دین و دینداران است. این پژوهش با مطالعهی جریانات، رویکردها، روشها و ابزارهای موجود در روانشناسی دین در پی تطبیق نگرش امروزینِ روانشناسی دین با نگرش سنتی روانشناختی غزالی نسبت به دین و دینداران بود. شیوهی در ما این پژوهش مقایسه و تطبیق روششناسی غزالی با روششناسیهای موجود در روانشناسی بود. روشهای غزالی قابل تطبیق و مقایسه با ...

این مقاله با عنوان «بررسی و تبیین اندیشه های عرفانی عطار نیشابوری» به تبیین اقوال و آراء عطار نیشابوری در دو مبحث عرفان نظری و عرفان عملی پرداخته است. بخش عرفان نظری مشتمل بر مباحثی چون ستایش و نکوهش ابلیس، تأویلات عرفانی دو سویه که مرتبط با مبحث ابلیس ستائی است، اتحاد و حلول عرفانی، استغراق در ذات احدیت، وحدت وجود و سیمای زنان و بخش عرفان عملی مشتمل بر مباحثی چون اصل عرفانی، منازل و مقامات عرف...