کمدی الهی دانته و سیرالعباد الی المعاد سنایی دو الگوی سفر معنوی و روحانی به درونی ترین لایه های نفس و عوالم پس از مرگ آدمی است. شناخت و معرفت فلسفی و دینی‏‏‎‏‎‏‎‏‎‏‎ًًََُُِ، قوه تخیل، مکاشفه عرفانی، توجه به واقعیت موجود و آنچه باید بعد از این تحقق یابد، در ‏‎این دو اثر چنان با هم گره خورده اند که اجازة داوری خردمندانه دربارة حالت خواب یا بیداری، هوشیاری یا ناهوشیاری مؤلف را به مخاطب نمی دهد. آیا سنایی...

مولانا جلال الّدین محّمد بلخی، از بزرگ ترین متفکران و سخن سرایان قرن هفتم هجری قمری است که دو اثر ارزنده بی­مانند او، مثنوی معنوی و غزلیّات شمس، از بزرگ ترین آثار جهان بشری بشمار می رود. هر چند پیرامون چندی و چونی این دو اثر چشم گیر تاکنون پژوهش­ها کرده و سخن ها گفته و نوشته اند؛ باز، جای پژوهش های تازه در پهنه ساختار درون مایه های شگفت انگیر آن ها، هم چنان باقی است. این گفتار برآمد پژوهشی است گذر...

پویایی اندیشه و تخیل آدمی را حدّ و مرزی نیست، و مروارید اندیشه  وقتی  ستوده  و زیبنده  می نماید که از تنگنای صدف زمان و مکان بیرون خزد و گرد و غبار تیرة  روزگار دامنش را  نیالاید. راز موفقیت و کامیابی آ ثار  ادبی جهانی را  نیز در همین خصوصیت  باید جستجو کرد.  نقد و مقایسة آثار ادبی با  توجه  به معیارهای منطقی و علمی ارزیابی آنها به دور از غرض ورزی و رسیدن به  نتیجه ای مفید و قابل پذیرش، کاری است...

«خیال» و «تخیل» جوهرۀ اصلی هنر و ادبیات هستند؛ از وهم گرفته تا رؤیا و الهام و مراتب قدسی، از دورۀ یونان باستان تا فلسفه و عرفان اسلامی، همه با خیال و تخیل پیوند دارند. این دو واژه اگرچه نزدیک‌اند، تعاریف متفاوتی دارند. توجه به خیال در عرفان اسلامی قرن‌های چهارم تا ششم هجری و حتی پس از آن، جایگاهی ویژه داشت؛ به‌طوری‌که سهروردی در قرن پنجم عالم مثالی خیال را تعریف کرده است. اما در همین دورۀ زمانی...

تخیّل به‌ویژه تخیّل اخلاقی، مقوله‌ای است که تعریف دقیق و تعیین مختصات آن، چندان مورد توجه قرار نگرفته و بررسی نقش آن در بسیاری از نظام‌ها و نظریه‌های اخلاقی ازجمله اخلاق اسلامی مغفول مانده است. برای رسیدن به این هدف، با ارائه تعریف پیشنهادی خود از تخیل اخلاقی، نسبت این تعریف با پاردایم‌های رایج بررسی می‌شود. پس از تبیین رابطه و تفاوت‌های تخیل اخلاقی با مفاهیمی چون خرافه یا ایمان به غیب، نقش و مدخ...