اگر چه استاد مطهری پردازش نو داشته اند، اما در مجموع نمی توان گفت که ایشان تأسیس نوی داشته و یا مبنای تازه ای آورده است، ولی همانطور که در مباحث فصول ارائه شده اشاره کرده ایم نگاه های نقادانه ای هم به نظرات بعضی از بزرگان از جمله مرحوم ملاصدرا داشته است. یعنی با این که استاد مطهری از پیروان صدیق ملاصدرا بود و در نظام فلسفی او گام نهاده بود و از مشرب حکمت متعالیه جرعه می نوشید، ولی در عین حال خ...

پرسش اصلی نوشتار حاضر این است که آیا فلسفة دین و الهیات موسوم به جهانی، می‌تواند با رویکرد اسلامی دنبال شود یا نه؟ فلسفة دین اجمالاً عبارت است از تأمل عقلی بیرون‌نگرانه در باب دین. این قسم معرفت، از سنخ فلسفه‌های مضاف و معرفت درجة دوم است و آشکارا از کلام (الهیات)، دین‌پژوهی و فلسفه متمایز است و با بهره‌گیری از توانایی عقل نظری، به ارزیابی معتقدات ادیان و پدیدار عمومی دین می‌پردازد. در این نوشتا...

مواجهۀ کارل بارت ‌‌_ الهیدان برجستۀ سوئیسی اوایل قرن بیستم‌‌ _  با الهیات طبیعی، نتایج دامنه‌داری در تفکّر الهیاتی قرن بیستم داشته است. نگاه عموماً ناهمدلانۀ بارت به الهیات طبیعی‌‌، به مدت چند دهه سبب شکل‌گیری نگرشی منفی به آن‌‌، خاصه در حلقۀ دوستداران و رهروان مکتب او شد که بی‌وجه‌‌، غیر ضروری و حتی زیان‌آور به‌نظر می‌رسد. نظر به اهمیت این موضوع‌‌، به هدف نقد اصولی موضع بارت‌‌، ابتدا ادلۀ بارت ب...

آیا باور به خدا مستلزم استدلال‌هایی در باب الهیات طبیعی است که به طور عقلانی توجیه شده باشند؟ برخی معرفت‌شناسان «اصلاح‌شده» بر این باورند که استدلال‌های الهیات طبیعی می‌توانند باورهای خداپرستانه را تأیید و تحکیم کنند، آنها ادعا می‌کنند که از آنجا که هیچ یک از استدلال‌های خداپرستانة سنتی صادق نبوده است، نمی‌توان باورهای خداپرستانه را تأیید یا تحکیم کرد. با وجود این، در این مقاله بحث خواهم کرد به...

مفهوم الهیات تسلیمی با تبدیل رئالیسم خام به رئالیسم انتقادی و پیش کشیدن مسأله سقوط و نجات و ربط آن با جامعیت دین در فرایند جهانی شدن مورد قبض و بسط قرارگرفته است. الهیات تسلیمی با وجه تمایز خاصی از پلورالیسم دینی، شمولگرایی و دیگر قرائتهای دینی تعریف شده است؛ بدین قرارکه فارغ از اسامی و ظواهر مادی، تمکین و تسلیم در برابر یک اراده برتر و حق، ملاک رستگاری و نجات است نه یک دین خاص. البته نجات و رس...

محورهای دین و تاریخ علم، دین و روشهای علم و دین و نظریه های علم از نگاه علامه طباطبایی در تفسیر المیزان مورد بررسی قرار گرفته است.  تلاش برای زدودن ناسازگاری علم و دین از گذشته رواج داشته است. سنت گرایان معصومیّت انجیل را باور داشتند در مقابل، نوخواهان یا نواندیشان کتاب مقدس را بی ارزش می دیدند. الهیات اعتدالی، کتاب مقدس را از آموزه های دینی برشمرد، هر چند آن را وحی مُنزل نمی خواند. علامه طباطبای...

«الهیات سلبی» یکی از رویکردهای الهیاتی حایز اهمیت در الهیات جدید است. در نوشته ی حاضر، این رویکرد الهیاتی در آثار دو عارف بزرگ از دو سنت دینی اسلامی و مسیحی یعنی مولانا و مایستر اکهارت بررسی شده است. در بخش نخست، از تعریف های گوناگون، ابعاد و بن مایه ها، سرچشمه های سلبی گروی در ستون مقدس و تاریخچه ی رویکرد سلبی در مسیحیت و اسلام سخن به میان آمده است. در بخش دوم، به جنبه ی هستی شناختی الهیات سلب...

تصورات و رویکردهای گوناگون به مسئله «خدا» در الهیات و فلسفه غرب از یونان تا دوره جدید از چشم‌انداز الهیات سلبی قابل بررسی است. این مفاهیم و رویکردها با وجود اشتراک در اینکه از دیدگاه الهیات سلبی امکان بازخوانی دارند، در دوره جدید از چشم‌اندازی تازه قابل بررسی‌اند. بنابراین اندیشه جدید غرب از دیدگاه الهیات سلبی نیازمند بررسی است تا نشان دهد در دوره جدید، نوعی الهیات سلبی به معنای نفی شباهت خداون...

الهیات فیزیکالیستی اصطلاحی است که تا کنون در مورد آن تعریف دقیق و روشنی ارائه نشده است. در قرن بیستم، برخی از اندیشمندانِ الهیات مسیحی نظیر ننسی مورفی و پیتر ون­اینواگن با پذیرش رویکرد فیزیکالیستی نسبت به انسان سعی کردند که به تحلیل و توجیه باورهای مسیحیان در باب هویت انسان و جاودانگی او بپردازند. این رویکرد امروزه الهیات فیزیکالیستی نامیده می‌شود. بر اساس این رویکرد انسان در همین بدن مادی­اش خل...

« معناشناسی اوصاف الهی» یکی از مهم ترین مباحث حوزه خداشناسی است. در این زمینه، این مسأله بررسی می شود که اگر خداوند دارای صفاتی است، آیا شناسایی این صفات ممکن است یا خیر؟ در صورتی که شناخت صفات خداوند ممکن باشد معنای آنها چیست؟ آیا همان معنایی که برای صفات انسان در نظر گرفته می شود، برای صفات الهی نیز مطرح است یا خیر؟ نظریه های متعددی در پاسخ به این پرسش ها از سوی اندیشمندان ادیان گوناگون ارائه...