موسی بن جعفر الکاظم. که در نیمه دوم قرن دوم هجری قمری رهبری شیعیان را بر عهده داشت هفتمین امام شیعیان به شمار می رود.. از آن حضرت به مانند دیگر امامان شیعی و به نسبت روایات فراوانی درباره تعالیم اسلامی نقل شده است. برخی از این روایات در زمینه های مرتبط با قرآن همچون تفسیر، تاویل، جایگاه قرآن و روش استنباط از آن و... است. بررسی مسائل تاریخی این دوره از خلافت مسلمانان آشکار می سازد که حاکمان عب...

فهم گزاره ها و مسائل هر علمی بر مبانی و قواعد خاصی استوار است که در اصطلاح، «منطق فهم» نامیده می شود. پژوهش حاضر که درصدد بررسی منطق فهم روایات تفسیری در المیزان است، آن را از نظرگاه مفسّر بزرگ، علامه طباطبایی(ره)، در بعد مبانی عقلی به تحقیق کشیده و منطق مذکور را در حوزه عصمت اهل بیت(علیهم السلام) در فهم و تفسیر قرآن، عدم تعارض آن با مسلمات عقلی، زبان عرفی داشتن روایات تفسیری، وحدت منشأ در آیات ...

پاره ای از روایات، توسط اشخاصی نقل شده که از سوی معصومین جهت انجام برخی امور وکالت داشته اند. این وکالت، ملازم با تأیید وثاقت ایشان توسط معصومان و در نتیجه، معتبر دانستن روایات آنان نیست. همچنین اموری که می تواند دلیل بر عدم اعتبار این روایات محسوب شود نیز با برخی اشکالات مواجه است، ولی با درنگ در تعبیرات مختلف ائمه در باره این راویان و با عنایت به جایگاه و موقعیت ایشان، ثابت می شود روایات گ...

این مقاله درصدد واکاوی برداشت های قایلان به الهیات سلبی در مواجهه با روایات امام علی7 در باره صفات الهی است. در تفسیر این روایات، سه دیدگاه مشاهده می شود؛ سه گروه، با نگرش وجودشناسی صفات به تفسیر این روایات پرداخته‏اند: گروهی این صفات را ناظر به صفات مخلوقی دانسته‏اند؛ گروه دوم، وجود هر گونه صفتی را برای حق تعالی منکر شده اند و گروه سوم، صفات را به صفات ذات و زاید بر ذات تقسیم کرده و قایل به نف...

افضلیت حضرت محمد6، عصمت پیامبران و استحباب ازدواج از آموزه های مشهور اسلامی هستند که آیات و روایات فراوانی اصالت و اعتبار آنها را تأیید می کنند. در این میان، روایاتی با مضمون تفاضل یونس7 و یحیی7 وجود دارند که با این آموزه ها همسویی ندارند. پژوهه حاضر روایات اخیر را از منظر گونه شناسی متون، ارزیابی مصادر، تعارض با آموزه های اسلامی و راهکارهای رفع آن به بحث نشانده و راهکار جدیدی را در فهم و نقد آ...

درصد قابل توجهی از روایات معصومان(ع) در تبیین و توضیح واژگان وارد شده است. با بررسی این روایات روشن می شود که توضیحات معصومان از واژگان، چه واژگان قرآن یا واژه های دیگر روایات، از یک نوع نبوده، بلکه از تنوع خاصی برخوردار است. پاره ای از توضیحات از سنخ معناشناسی لغوی، پاره ای از مقوله تبیین و تفسیر، در مواردی نیز از نوع بیان تأویلی و گونه های دیگر است. این مقاله درصدد شناسایی گونه های مختلف تبی...

روایات اسباب نزول، نقشی محوری در تفسیر و تبیین معارف قرآنی دارند. منتها در نقل این روایات، تحلیل و بررسی لازم در متن و سند انجام نشده است. با توجه به تأثیر مستقیم روایات اسباب نزول در فهم و تفسیر قرآن، نقد و بررسی این روایات اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند. این پژوهش به تحلیل روایات اسباب نزول هفت آیۀ کلیدی از سورۀ بقره می پردازد. در آن، پس از ذکر آیات دارای سبب نزول و نقل روایات مربوط به آن به بررسی...

در تفسیر برخی آیات، معنای آیه از ساخت زبانی و بافتی آن استخراج نمی‌شود، بلکه از معارف برون از متن دینی طلب می‌شود؛ لذا روایات و اخبار سبب نزول، از منابع خارجی مهم و جهت‌دهندهٔ کار مفسر در تعیین مراد خداوند است. در تفاسیر امروزی، از جمله المنار و الفرقان، نقش روایات سبب نزول کمتر شده است. این پژوهش با روش توصیفی‌‌تحلیلی، جایگاه و کارکرد روایات سبب نزول را در این دو تفسیر، به شکل...

یکی از مسائل مطرح در مورد قرائت قرآن، قرائت غنایی است. گرچه حکم قرائت غنایی فی الجمله روشن است، اما مفهوم آن وضوح لازم را ندارد، ازاین رو مورد بحث فقها قرار گرفته است. در این نوشتار با توجه به اینکه مفهوم و حکم قرائت غنایی متوقف بر شناخت مفهوم و حکم غناست، نخست به اختصار مفهوم و حکم غنا بررسی شده است. سپس با عنایت به نقش کلیدی روایات در تغنی به قرآن، تفکیک موضوعی آنها مورد توجه قرار گرفته و با ...