در کتب ملل و نحل و مصادر روایی،حدیثی از پیامبر(ص) مبنی بر تشتّت دیدگاه، میان امت­های یهود، نصارا و اسلام موسوم به«حدیث تفرقه» یاد می­شود. عرفای مسلمان همچون دیگر اندیشه­ورزان، با ژرف­بینی دراین روایت، ضمن تبیین و تحلیل، آن را دستمایه دیدگاه تأویل‌گرایانه و گاه مبتنی بر تسامح دینی یا به عبارتی «فرامذهب‌اندیشی» خود قرار داده‌اند. در این میان مولوی بلخی(604-672) در دیوان شمس وکتاب مثنوی به طرح دیدگ...

الیاس نبیj از شخصیت‌های مشترک ادیان ابراهیمی و یادشده در قرآن و کتاب مقدس است. تصویر رسالت او در این کتب، بیانگر چیرگی او بر فضای فرهنگی معاصرش، و نیز ترسیم الگویی علمی و عملی در تحقق رسالت دینی است. با اتخاذ نگرشی روشمند به جایگاه کتاب مقدس در تفسیر قرآن، می‌توان گفت دست‌کم بخش‌هایی از این سه کتاب می‌توانند در فهم متن یاری کنند. رهیافت «بینامتنیت» در موضوع الیاس، ما را به فهم بهتری از آیات قرآ...

مقدمه: در این مقاله شواهد موجود در زمینه‌ی علم نفس از منظر قرآن، حکمت اسلامی، روانشناسی و عصب‌شناسی مورد بررسی قرار گرفته است. روش‌ها: مفهوم نفس به استناد قرآن، متون فلسفی، روانشناسی و عصب‌شناسی تشریح شده و پیوند‌های موجود بین این دیدگاه‌ها تبیین شده است تا به یک تعبیر قابل ادراک از این مفهوم دست یابیم. سپس به استناد تطبیق انجام شده و تجربیات عینی پژوهشگران، جمع‌بندی کاربردی ارایه گردیده است. ی...

با مخدوش‌ شناخته‌شدن براهین اثبات وجود خداوند در عصر روشنگری، برخی از الهی­دانان مسیحی بر آن شدند تا برهانی از طریق تجربه‌ی دینی بر وجود خداوند اقامه کنند. ویلیام. پی. آلستون طرحی درباب اعتبار معرفت‌شناختی تجربه‌ی دینی پیشنهاد کرد که می‌توان دو رکن اساسی آن را چنین بیان کرد: اصل توجیه در بادی نظر و مشابهت ادراکات حسی و ادراکات عرفانی در کاستی­ها و قوت‌ها. هدف این نوشتار بررسی و نقد این رویکرد، ...

در کتاب‌های مربوط به تصوف، از کهن‌ترین روزگار، کرامات بسیاری به اولیا و مشایخ طریقت نسبت داده شده است و در میان آنها، تذکرةالاولیای عطار، از این منظر، گستردگی و ویژگی خاصی دارد.نوشتة پیشِ رو، در پی نوعی دسته‌بندی کرامات در تذکرةالاولیای عطّار نیشابوری است و به بررسی و شناسایی صور نوعی و الگوهای اوّلیه کرامات منسوب به اولیا در این کتاب می‌پردازد. نگارنده بر این باور است که بسیاری از این کرامات-احتم...

مرصادالعباد اثری عرفانی است که از امهات آثار منثور زبان فارسی بشمار می‌رود و نظایر آن در میان کتب صوفیانه انگشت‌شمار است. به اعتراف خود نویسنده، او هنگام تحریر اول و دوم این اثر سی سال آوارگی در محیط آسیای صغیر و مصر و روم را پشت سر گذارده که این محیط به زعم تاریخ‌نگاران و پژوهش‌گران مولد و پای‌گاه اندیشه‌ها و اساطیر مانویان و گنوستیک‌ها بوده که با توجه به آن‌چه در مرصادالعباد می‌بینیم، دور از ...

چکیده طنز گونه ای از ادبیات انتقادی و اجتماعی است که با نوعی ژرف اندیشی ، غایت انگاری و نیش و کنایه همراه با خنده سعی می کند کاستی ها و ناهنجاری های اجتماعی را ضمن برجسته کردن ، اصلاح نماید. طنز هر چند در ظاهر می خنداند، بر خلاف هجو و هزل، در واقع می گریاند؛ زیرا عیوب و نا رسایی های جامعه را با هدف والای اصلاح، آشکارا می کند. تذکره الاولیا، اسرار التوحید، فیه ما فیه و کیمیای سعادت، از متون ...

چکیده:« دیباچه»،در ادب فارسی عمری به اندازه عمر نثرنویسی دارد. به عبارت دیگر از زمان پیدایش اولین متون منثور، این مقوله مهم وجود داشت که از آن جمله می توان به مقدمه کتاب هایی نظیر شاهنامه ابومنصوری، الابنیه عن حقایق الادویه و شرح التّعرف اشاره کرد. دیباچه به عنوان آیینه ای است، در مقابل چشمان مخاطب که سیمای کاملی را ازموضوع، سبک، چگونگی وسبب تألیف کتاب ،خودمصنف، زندگی وخط مشی فکری او،روزگار مولف...

متون عرفانی از ارکان ادبیات فارسی است که مبخش عمده ای از ادبیات فارسی را به خود اختصاص داده است. مولانا یکی از درخشان ترین چهره های ادب عرفانی است و در مسیر رسیدن به این مرتبه، وامدار افکار وگفتار مندرج در آثار عرفانی پیش از خود است. هر شاعر یا عارف متأخر در بطن یک سنت فکری اثر خود را می آفریند و به نوعی وارد گفت گوی منطقی با گذشتگان می شود. متونی که از ابزار شناخت عرفانی بهره می گیرند به هم نز...

سنت عرفان و تصوف اسلامی سنتی دیرپاست که همواره کشف و شهود را منبعی بالاتر از عقل برشمرده و پیرامون دین، عقل، عرفان و رابطه آنها سخن گفته است. از طرف دیگر در غرب و عالم مسیحیت از قرن هجدهم اندیشه ای با نام تجربه دینی در مقابله با عقل گرایی افراطی آغاز شد و محور اندیشه آنان نیز رابطه دین، عقل و باطن با یکدیگر است. امروزه این گرایش فکری در غرب رواج تام یافته است و در جامعه ما نیز توجه اندیشمندان م...