نمایه‌سازی معانی پنهان روشی است که اطلاعات را در قالب معانی ذخیره می‌کند، و از رابطة پنهان میان اصطلاحات و متن استفاده می‌نماید. در این روش معایب توجه به اصطلاح در یک سند به صورت منفرد، برطرف می‌گردد. در نظام بازیابی که به این روش فراهم می‌آید، به‌جای تطبیق لغوی اصطلاحات کلیدی، رابطة معنایی میان اصطلاحات نیز مورد توجه قرار می‌گیرد. در این مقاله، نظریه و ...

معارف و احکام قرآن در سه سطح و مرتبه قابل فهم و تبیین است و فهم مرتبه کامل آن بدون تبیین نبی اکرم(ص) ممکن نیست و تنها کسانی توانِ تفسیر همه معارف قرآن را دارند که همه تبیین های آن حضرت را دریافت کرده باشند. روایات عامّه و خاصه نشان می دهد که امام علی(ع) همه تنزیل و تأویل و معانی و معارف قرآن را از رسول خدا(ص) دریافت کرده است. بدین جهت، امام علی(ع) دومین مفسر آگاه به همه معانی قرآن بوده است. در ای...

یکی از مباحث اصلی علم معانی، تعیین صدق و کذب جمله های خبری است. چنانچه گزاره ای قابل صدق و کذب باشد، خبری است، و اگر چنین نبود، انشایی است. نخستین مطرح کنندگان صدق و کذب خبر، از میان متکلّمان و فلاسفه بوده اند. امّا تمام گزاره های ادبی مطابق با زبان منطق نیستند؛ این قبیل گزاره ها ویژگی هایی دارند که منطق گریزی در آنها به وضوح مشاهده می شود. گزاره های ادبی الزاماً خبری نیستند، بلکه هدف آنها القاء ب...

چکیده: اطناب یکی از مقوله های علم معانی است که در جمله و شبه جمله کاربرد دارد، و دارای مراتب: حقیقی و مجازی، و انواع: تکرار، ایغال، احتراس، تذییل، اعتراض و... است. در این پایان نامه، مبحث اطناب به طور جامع و کامل بر اساس یکی از ارزشمندترین و بزرگترین آثار ادب فارسی، یعنی مثنوی معنوی با رویکردی خاص به مسأل? اطناب، و بر اساس ساخت زبان فارسی و توانش های آن مورد بررسی قرار گرفته است. نخستین هدف ...

چکیده علم وجوه و نظائر از قرون اولیه اسلامی مورد توجه دانشمندان حوزه تفسیر و علوم قرآن بوده است؛ اما هیچ تعریفی از آن ارائه نداده‌اند. از آنجا که این علم مربوط به معانی واژگان است، از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. اولین کسی که به طور خاص به تعریف این علم پرداخته ابن جوزی (م 597 ق) است. در دوره­های بعد نظر وی توسط زرکشی (م 794 ق) مورد نقد قرار گرفته و تعریف دیگری از وجوه و نظائر ارائه شده است. وج...

در این مقاله، دیدگاه کانت دربارة مابعدالطبیعه بررسی شده است. پس از بیان معانی لغوی و اصطلاحی واژة مابعدالطبیعه دراندیشة ارسطو، به نظام های مختلف مابعدالطبیعی از افلاطون تا دکارت و پیروان او اشاره شده است. سپس معانی مابعدالطبیعه در فلسفة کانت بررسی شده و جنبه های مثبت و منفی آن در فلسفة او مورد بحث قرار گرفته است. مقاله به این نتیجه می رسد که کانت مابعدالطبیعه به معنی سنتی کلمه (یعنی علم نظری یق...

هدف این تحقیق، مقایسة آراء بلاغت پژوهان زبان عربی و زبان شناسان دربارة معانی فرعی جملات پرسشی است. بدین منظور نخست نظرات زبان شناسان در این مقوله در شاخة کاربردشناسی زبان و نظریة «کنش گفت» بررسی شد و سپس دیدگاه بلاغت پژوهان در این باره در شاخة علم معانی مورد مطالعه قرار گرفت. پس از جمع آوری نظرات هر دو گروه دربارة این موضوع، به منظور درک تفاوت ها و شباهت های آن ها، مقایسه ای صورت گرفت که نتایج ...

علم عقود ابنیه نخستین بار به این نام در ارشاد القاصد ابن اکفانی (سدۀ 8ق) یاد شده است؛ اما تأمل در تعریف و متون منسوب به آن معلوم می‌کند که این علم پیشینه‌ای کهن‌تر دارد. نخستین نشانه‌های آن در احصاء العلوم فارابی و با عنوان «علم ریاست بنا» یافت می‌شود. هیچ متنی از دوران اسلامی به‌دست ما نرسیده است که انتساب به این علم در آن، یا در دانشنامه‌ها، تصریح شده باشد؛ فقط سخن از این است که ابن هیثم و اب...