خواجه نصیرالدین طوسی (597 – 672 ه.ق)، عالم بزرگ قرن هفتم، جایگاه علمی برجسته­ایی در میان عالمان و دانشمندان ایرانی داشت. دانش وی در زمینه­های گوناگون علمی، موجب نوآوری­های منحصر به فردی شد که آوازه علمی او را در ایران و خارج از ایران منتشر کرد. در پی حمله مغولان، تخریب مراکز علمی و قتل و غارت ناشی از آن، خواجه نصیرالدین طوسی به قلعه­های اسماعیلیان پناه برد. او با استفاده از این فرصت مناسب، کتاب...

حکیم فرزانه طوس در پردازش و سرایش حماسه بی همال خویش که برخی آن را داستان بلند و واحدی می دانند، از گونه های گفتاری مختلفی چون گفتگو و مناظره بهره جسته است. اگرچه مناظره های این اثر، اصلاً با گفتگوها از حیث بسامد و اسلوب قابل قیاس نیست؛ اما در این مقال برآنیم تا جایگاه و اهمیت مناظره را با تحلیل نمونه های آن در شاهنامه بررسی و تبیین کنیم.   بعد از تعریف مناظره از منظرهای گوناگون و اشاره به منشأ ...

زمینه ساز بودن فضیلت ها و رذیلت های اخلاقی برای ملکات نفسانی و نیز تأثیر متقابل ملکات نفسانی و معرفت از دیرباز در متون اخلاقی اسلامی مورد توجه بوده است. نصیر الدین طوسی در نظام اخلاقی ای که با رویکرد فلسفی ارائه می دهد، این تأثیر متقابل را از دو جهت بررسی کرده است. همچنین وی اقسام فضیلت و رذیلت و تأثیر آن دو بر فرایند شکل گیری معرفت و نیز نقش معرفت در کسب فضیلت ها و رذیلت ها اخلاقی را به تفصیل ...

ابن فارض مصری عارف و شاعر بزرگ قرن ششم و هفتم مصر را قصیده ای معروف است در عشق خالق ازلی و بادة وجودی لم یزلی‘که در نوع خود بی همتا و بی نظیر است . و در طول تاریخ بزرگان ادب و عرفان شروحی بر آن نگاشته اند. از آن جمله نورالدین عبدالرحمن جامی کتاب لوامع را و امیر سیدعلی همدانی ملقب به علی ثانی کتاب مشارب الاذواق را. نگارندة این شرح منظوم روشی ابتکاری را در شرح این قصیده پیش گرفته است. ضمن ترجمه ...

کهگیلویه تاریخی بخش وسیعی است در غرب فارس که امروزه بین استان­‌های خوزستان، کهگیلویه و بویر احمد و بوشهر تقسیم شده است. نام کهگیلویه در سده‌های آغازین اسلامی بر نواحی شمالی کورۀ باستانی ارّجان (ارغان) یا قلمرو ایل بویر احمد اطلاق می‌شده و پس از ویرانی شهر ارجان (کرسی کورۀ ارجان) در سدۀ ششم هجری، کم‌کم این نام به تمام کورۀ ارّجان تسری یافت. نگارنده طی تتبعات طولانی که پیرامون تاریخ و رجال این ساما...

اگر چه برخی از تفاسیر قدیمی، مهجور مانده است و تفاسیر جدیدی با رویکردهای مختلف بر سر کار آمده اند، اما بسیاری از این تفاسیر بر پای? تفاسیر قدیمی شکل گرفته است. تفاسیر قدیم از این جهت که می تواند سیر تحول و تکامل تفاسیر را نشان دهد دارای ارزش است. از برجسته ترین تفاسیر قدیمی، تفسیر شیخ طوسی و فخر رازی است. یکی از مهم ترین مباحثی که در تفاسیر از گذشته تا کنون به آن پرداخته شده است مبحث داستان ه...

مهمترین منبع شناخت دین اسلام، پس از قرآن، روایات معصومین(ع) است. به همین سبب مسلمانان برای دریافت احکام الهی لازم است به روایات مراجعه کنند. و از سویی بدون آشنایی با ضوابط فهم حدیث و نیز مبانی نقد آن نمی توان از روایات بهره برد و به فهم صحیح آنها دست یافت. فقه الحدیث که شاخه ای از علوم حدیث است؛ یکی از راه های آشنایی با ضوابط فهم حدیث می باشد. و شامل نقد متن حدیث، شرح مفردات و الفاظ غریب حدیث، ...

نظر به جایگاه ویژه?ای که عدالت در عرصه?های مختلف داشته و دارد، این بحث به حوزه فلسفه نیز کشیده شده و بخشی از فضای فلسفی را به خود اختصاص داده?است. علاوه بر آن فیلسوفان بسیاری از ورود به آن غفلت نکرده?اند؛ از متقدمین حکمای اسلامی، خواجه نصیر الدین طوسی و از متأخرین، علامه طباطبایی دو حکیمی هستند که بخشی از همّ خود را مصروف آن داشته?اند. نگارنده در این پژوهش سعی نموده است تا گوشه?ای از این تلاش?ها...

بررسی « مباحث مهدوی » با توجه به مهمترین کتاب شیخ طوسی در موضوع مهدویت یعنی کتاب « الغیبه» علاوه بر ایجاد آشنایی با أبعاد دیگری از شخصیت علمی ایشان زمینه های جدیدی را درتحقیقات مهدوی و ترویج وارتقاءفرهنگ مهدوی فراهم می آورد. در این رساله بعد از أخذ و استخراج نظرات شیخ طوسی و عنوان دهی به نکات استخراج شده به چینش منطقی مباحث پرداخته شده و بر همین اساس پایان نامه از فصول پنج گانه تشکیل شده است....

خواجه ی طوسی از متکلمین امامیه است که داعیه ی حسن و قبح عقلی را دارد. بنابراین او باید در هر امری به عقل و روش عقلی مراجعه کند و حال آنکه روش نقلی و استفاده از آیات و روایات برایش غیر معمول نیست. خصوصا در بحث ایمان، دلایل نقلی بسیاری را مطرح می کند. فخر رازی نیز متفکر پر آوازه ی اشعری است که او را بر خلاف اشعری بودنش، فردی عقل گرا می یابیم. در این زمینه چند احتمال به ذهن متبادر می شود: الف- ...