حسن بن زاهد، مشهور به غریبِ کرمانی از دانشمندان ایرانی است که در نیمه اول سده هشتم هجریزنده بوده است. وی در سال 723 هجری قمری از فضای نامساعد اجتماعی و فرهنگی ایران در زمانحکومت ابوسعیدِ بهادر از ایلخانان مغول به زیر سایه حمایت سلطان محمد بن تُغلُق، دومین پادشاهسلسله تُغلُقشاهیانِ هند پناه برد و آثاری در علم کیمیا تألیف و به آن پادشاه تقدیم نمود. اولین اثر ایننویسنده، کتابی به زبان فارسی با عنوان مفتا...

در دوران غیبت صغری، ابو‌سهل اسماعیل بن علی و ابو محمد حسن بن موسی نوبختی از مشهورترین متکلمان امامیه در بغداد بودند که نقش مهمی در انتقال میراث کلامی امامیه به متکلمانی چون شیخ مفید و سید مرتضی بر عهده داشته‌اند. از آن‌جا که اندیشه‌های امامیه در دوران شیخ مفید و سید مرتضی تفاوت‌هایی با آراء متکلمان عصر حضور همچون هشامین و مؤمن‌الطاق دارد و به نوعی به اندیشه‌های کلامی معتزله نزدیک‌تر شده برخی بر...

محمد علی امیر معزی - شیعه‌پژوه معاصر - در مقاله‌ای با عنوان «صفار قمی و بصائر الدرجات» به بررسی بعضی از جنبه‌های شخصیت محمد بن حسن صفّار - محدث شیعی سده سوم - و کتاب او بصائر الدرجات پرداخته است. بنا به ادعای او، پس از مرگ صفار برخی از بزرگان شیعه برخورد تردیدآمیزی با صفار داشته و مضامین کتابش را غلوآمیز دانسته‌اند. این دیدگاه از تغییر مفهوم عقل نزد علمای متأخر در مقایسه با علمای نخستین سرچشمه م...

بازشناسی مؤلفه‌های مهدی‌باوری پاره‌ای از زیدیان هم‌زمان با ظهور محمدعبدالله بن حسن مثنی ملقب به نفس زکیه (145 ـ 100) موضوع اصلی پژوهش پیش روست. در این مقال بررسی تحلیلی عناصر مهدی‌انگاری نفس زکیه پی گرفته شده است که از کارکردهای ویژه‌ای در قیام محمد و همچنین تبیین روند باور به مهدویت در میان زیدیه برخوردار است. به نظر می‌رسد مهدی‌باوری نفس زکیه از مؤلفه‌ها و شاخص‌هایی چون اهتمام به نام و نسب و ...

رنگ ارتباط تنگاتنگی با هنر و ادبیات دارد. بیدل دهلوی یکی از شاعران سر آمد سبک هندی است که دیوان غزلیات او سرشار از تصاویر رنگارنگ است. این رنگینی کلمات در غزل بیدل، تنها شامل تصاویر خیالی با رنگ ها نیست؛ بلکه کاربرد های مختلف واژه رنگ را نیز در بر می گیرد. این که بیدل در تصویر سازی با رنگ چه شگرد های ادبی به کار برده است و چه ترکیبات تازه ای آفریده است و آیا از طریق کاربرد های فراوان رنگ در غزل...

بیدل دهلوی، شاعر و عارف قرن یازدهم هجری، آثار عرفانی فراوانی دارد که در شکل گیری آنها اندیشه های عارفان پیش از او و مکتب های عرفانی گوناگون اسلامی و هندی تأثیر بسیاری داشته است. این میان ابن عربی اندلسی برجسته تر از همه عارفان است و در جای جای آثار بیدل می توان ردّ پای اندیشه های ابن عربی را به وضوع مشاهده کرد، به ویژه در مثنوی های محیط اعظم و عرفان او که متأثّر از ساختار فصوص الحِکَم و اندیشه های ...

مثنوی لیلی و مجنون نظامی از شاهکارهای منظومه پردازی عاشقانه در ادب فارسی است که بارها مورد تتبع و تقلید دیگر شاعران قرار گرفته است. از جملۀ نکاتی که در آثار این مقلدان می¬توان مشاهده کرد، سیمای زن است. از آن جایی که مثنوی لیلی و مجنون نظامی دومین مثنوی مشهور اوست و شاعران زیادی از آن تقلید کرده¬اند و اساس داستان زن و معشوق می باشد، ضروری است سیمای زن در لیلی و مجنون نظامی و مقلدان او مورد بررسی...