یکی از متون کهن زبان فارسی دستنویسی از شرح منظومۀ خلافیات است که به شمارۀ 819 در مجموعۀ فیض‌الله افندی در کتابخانۀ ملّت (استانبول) نگهداری می‌شود. نسخه مورّخ 665ق و دارای 332 برگ است. اصل منظومۀ خلافیات از نجم‌الدّین ابوحفص عمر بن محمّد بن احمد نسفی (461 – 537ق) سرودۀ 504ق است و شرح فارسی این اثر را شخصی ناشناس در میانۀ سال‌های 504ق تا 665ق به قلم آورده است. مطابق فهارس و کتاب‌شنا...

مقام خلافت یکی از مقامات انسان کامل است. باری ‎تعالی از بین تمام موجودات تنها انسان را بدین مقام منصوب نمود؛ اما آیا در دستیابی بدین مقام تمام انسان‎ها یکسان‎اند؟ چه تفاوتی بین خلافت حقیقی و اعتباری و خلافت کبری و صغری وجود دارد؟ در اینجا به بیان دیدگاه‎های صدرا به عنوان یک فیلسوف و نسفی به عنوان یک عارف می‏پردازیم. در این مقاله بر آن‏ایم که با روش تطبیقی به این پرسش بپردازیم که آیا نظریات صدرا...

عزیزالدین بن محمّد نسفی (ف حدود 700ق)، از شاگردان سعدالدین حمویه، عارفی بنام در قرن هفتم هجری است که آثار متعددّی در حوزة نثر عرفانی فارسی بر جای گذاشته است. وی از طریق سعدالدین حمویه با تعالیم مکتب عرفانی ابن عربی و سبک استدلالی-رمزی او آشنا شده و در آثارش اغلب مفاهیم کلیدی عرفان نظری ابن عربی از قبیل وحدت وجود، اعیان ثابته، حقیقت محمدیه، فیض اقدس و مقدس و حضرات خمس را با زبان ادبی و با کاربرد ن...

در پژوهش حاضر آرای نجم‌الدین رازی و عزیز نسفی در باب مراتب ارواح و وجوه اشتراک و افتراق آن­ها بررسی می‌شود. نتایج نشان می‌دهد آرای‌ آن­ها در باب هستی و آفرینش ضمن تأثیرپذیری از دیدگاه حکما با نوآوری‌های بسیاری همراه است و زمینه‌های مشترکی در دیدگاه‌های آن­ها مشاهده می‌شود. صرف‌نظر از تشابهات صوری و بهره‌گیری از یک تشبیه مشترک، از نظر محتوایی نیز شباهت‌هایی بین دیدگاه‌های آن­ها وجود دارد؛ از جمل...

احمد فواد نجم، شاعر معاصر مصری، یکی از چهره های برجسته ی شعر پایداری است که همواره در شعرش، دردهای جامعه ی عربی، بویژه دردهای مردم مصر، را با زبان عامیانه بازگو نموده است. این شاعر مبارز و انقلابی به خاطر شعر پایداریش بارها به زندان افتاد، اما هرگزاز عقاید انقلابی و ادب پایداری دست نکشید. در این پژوهش، تلاش شده است تا جلوه های ادب پایداری در شعر این شاعر بزرگ از نظر شکلی و محتوایی بررسی شود. ی...

خواب و رویا، اهمیت ویژه ای نزد عارفان و متون صوفیه در دین اسلام دارد. می توان گفت این جایگاه به دلیل تأثیر متون های عرفانی از قرآن و حدیث است. اهمیت و جایگاه این موضوع، علاقه مسلمانان صدر اسلام را بر انگیخت و تألیفات فراوان در حوزه خواب و رویا، دلیلی بر این مدعاست. در تاریخ و فرهنگ کشورهای اسلامی، از خواب و رویا برای پیشگویی حوادث آینده بیشتر استفاده می شده، اما صوفیان و عارفان عمدتاً ، از خواب ...

در این نوشتار تفسیر «مدارک التنزیل و حقایق التأویل» تألیف ابو البرکات نسفی - در دو بخش - مورد بررسی قرار گرفته است: • در بخش نخست - قبل از پرداختن به اصل موضوع - کلیاتی راجع به اصطلاحات زیر بیان شده است: ? «تفسیر» : علمی است راجع به پرده برداری از ابهامات موجود در الفاظ یا جمله های قرآن جهت بیان مراد و مقصود خداوند (یعنی بیان مفاد استعمالی آیات قرآن) به شکل نوشتاری یا گفتمان، همراه با ذکر دلی...

موضوع این پژوهش " بررسی اندیشه عرفانی نجم رازی" عارف قرن هفتم می باشد. از آنجایی که تصوف پس از او از شیوه های مختلف عرفانی او بهره جسته است تأثیر اندیشه این عارف بزرگ در برخی از آثار بعد از او قابل ملاحظه است. در این تحقیق سعی شده است با مراجعه به منابع مختلف و تحلیل آثار نجم رازی به بررسی اندیشه او پرداخته شود. این تألیف شامل دو بخش می باشد. بخش اول به بررسی جهان بینی نجم رازی در حول دو محور ح...