یکی از علوم ضروری برای تفسیر قرآن، آگاهی به سبب نزول آیات است. مفسران و قرآن‌پژوهان نیز به سبب نزول و نقش‌آفرینی آن در فهم قرآن توجه داشته، و به اشکال گوناگون از آن بهره برده‌اند. روایات سبب نزول می‌تواند کارکردهای گوناگونی همچون تعیین معنای واژه، تعیین زمان نزول آیات و سور، تبیین آیات الاحکام، تبیین مبهمات و متشابهات، تبیین جزئیات مربوط قصص قرآن به‌ویژه آیات مربوط به حوادث زمان پیامبر (ص) داشت...

« شفاعت» یکی از باورهای کلامی مشترک میان مشرکان، یهود و مسلمانان است. در میان مسلمانان، این باور جایگاه مهمی به خود اختصاص داده است.از گذشته های دور میان عالمان و مفسران مسلمان در باره پذیرش شفاعت مسلمان گناه کار ، اختلاف بوده است. برخی یکسره از در انکار شفاعت بر آمده و برخی آن پذیرفته اند .گفتنی است این دورویکرد بر تفسیر آنان از آیات شفاعت اثر گذار بوده است. به نظر می رسد هریک از رویکردهای مذک...

یکی از اساسی‌ترین مسائل مرتبط با روش تفسیری قرآن به قرآن، بررسی جایگاه روایات تفسیری در این روش تفسیری است. علامه طباطبایی و استاد صادقی تهرانی از مفسران شیعی و مشهور در این روش تفسیری هستند. برخی از پژوهشگران بر این باورند که این دو اندیشمند با تکیه بر روش تفسیر قرآن به قرآن، منکر رجوع به سنت در تفسیر قرآن هستند. اگر چه ظاهر ابتدایی برخی عبارات این دو تفسیر موهم چنین مطلبی است ولی توجه به قرائ...

بررسی تطبیقی روش و قواعد تفسیری علامه بلاغی و بنت الشاطی چکیده امروزه شاهد تفاسیر فراوان و متعددّ  قرآن کریم هستیم که هر یک حاکی از روش، مبانی، قواعد و پیش‌فرض های مفسر آن است. از این میان، شیخ محمدجواد بلاغی، متکلم و مفسر شیعی، صاحب تفسیر آلاء الرحمن و عایشه بنت الشاطی، محقق و مفسر اهل تسنن، صاحب التفسیر البیانی از مفسران معاصری هستند که بر اساس روش و قواعد ویژه ای به تفسیر بخشی از قرآن کریم پر...

هدف از مقاله حاضر تبیین شیوه‌های تربیت اخلاقی سوره حجرات و نقد و بررسی آرای مفسران در این خصوص است. برای این منظور ابتدا با تدبر در آیات سوره حجرات «شیوه‌های تربیتی» آن استخراج شده و سپس با توجه به شیوه‌های ارائه شده به عنوان معیار، به نقد و بررسی آرای مفسران پرداخته شده است. مطابق با مطالعه انجام شده می‌توان شیوه‌های تربیتی مطرح شده در این سوره را در دو دسته کلی جای داد. دسته اول ناظر بر انگیز...

کارکرد موثر روش "گفتمان کاوی تاریخی" در حوزه ی مطالعات دینی و به طور خاص در حوزه ی تفسیر قرآن، ما را بر آن داشت تا به تحلیل گزاره های تفسیری سعید بن جبیر در جایگاه یکی از مفسران تاثیرگذار شیعه در کوفه بپردازیم. کاربست این روش، نشان داد روح حاکم بر تفسیر سعید گفتمان های "تاریخی" و "فقهی" است که با مضامین شیعی پیوند خورده، ساخت بیانیِ این گفتمان ها نیز یا پرسمانی و یا غیرتاویلی است؛ اولی ناظر به و...

امرای آل بویه که ایرانی الاصل و شیعه دوازده امامی بودند، بیش از یک قرن توانستند بر خلافت عباسی و بغداد چیره شوند و از لحاظ اجتماعی، فکری و فرهنگی خدمات شایانی در ایران و عراق انجام دهند و ضمنا فضای مناسبی را برای فعالیت­های مذهبی و علمی شیعیان فراهم آوردند، چنان­چه در این ایام علما و فقهای بزرگ شیعی مانند شیخ مفید، شیخ صدوق و سید مرتضی مشغول تدریس و تعلیم بودند.               در مقاله حاضر نحو...

مرجئۀ شیعه نام جریانی است که در کوفۀ سدۀ دوم نقاب از چهره برگرفت. این گروه که عمدتاً به دنبال بروز شرایط اجتماعیـ سیاسی کوفه و احتمالاً به منظور حل و فصل معضلات پیش روی جامعه شیعی، خود را از شیعیان اعتقادی متمایز کردند، در مسئلۀ امامت به عنوان محوری ترین کانون فکری شیعه، ایده ای مطرح ساختند که به  واقع گونه ای عقب نشینی از این مبنای فکری شیعه بود. سامان دهندگان این رویکرد که بعضاً از اصحاب امام با...

شمایل، انگارهای تصویری است که به بازنمایی متکثر یک متن میپردازد، معمولا از یک متن دینی سخن میگوید و به تصویرگری روایتها و شخصیتهای دینی میپردازد. شمایلنگاری در ایران اسلامی، از دوره مغول آغاز میشود و اختصاص به هنر شیعی یا سایر فرقههای دین اسلام ندارد. نخستین کتابی که به طور اختصاصی به شمایلنگاری شیعی میپردازد، خاوراننامه ابنحسام خوسفی است که فرهاد نگارگری آن را به عهده داشته است و شمایل امیرالم...

تفکر کلامی شیعی با ویژگی‌های متعددی شناخته می‌شود که سه شاخص عصمت، امامت و اجتهاد، از مهم‌ترین آنها به‌شمار می‌آید. این هرسه عنصر اعتقادی در فلسفه فارابی از جایگاه خاصی برخوردارند و بنیان‌های نظام فلسفی او، به‌ویژه فلسفه سیاسی وی را تشکیل می‌دهند. نظریه نبوت وی نیز هم از ناحیه علم و نظر و هم از ناحیه عمل، متضمن عصمت حداکثری است. امامت و اجتهاد نیز در فلسفه سیاسی وی به‌صراحت مورد تأکید قرار گرفت...