در این نوشتار ضمن ریشه‌شناسی واژه "جهل"، مشتقّات آن در قرآن بررسی شده و سیر تطوّر، وجوه معنایی و چگونگی استعمال آن‌ها در مقابل حلم، عقل، اسلام و نیز حوزه معنایی آن‌ها و ارتباط‌شان با واژگان مترادف، متقابل و مجاور با معنای اصلی، بر محور جانشینی یا هم‌نشینی، تبیین و تشریح گردیده است. بدین‌منظور، مطالب در دو قسمت «معناشناسی تاریخی» و «معناشناسی توصیفی»، با استفاده از روش «توصیفی- تحلیلی» بیان شده اس...

واژه «شیطان» که به دفعات در قرآن کریم آمده است، از پیدایش لفظ تا کسب مفهوم قرآنی­ اش تطور قابل ملاحظه­ ای داشته است. با معناشناسی این واژه به‌روش تاریخی، معلوم می­ شود بر خلاف تصور اکثر اهل لغت، لفظ «شیطان» اشتقاقی از ریشه «شطن» به معنی دور شد یا «شیط» به معنی سوخت و هلاک شد، نیست، بلکه در پیدایش این کلمه و حتی تطور معنای آن تا مفهوم قرآنی ­اش انتقال معانی حسی مقدم بوده است. اما در بخش معناشناس...

با توجه به اهمیت و جایگاه محوری اسم «ربّ» در نظام معنایی قرآن‌کریم، در این مقاله با هدف دستیابی به معنای واژه «ربّ» و سیر تاریخی تحول معنا و کاربرد آن در اشاره به «خدای راستین/ خالق» در زبان‌های مختلف سامی و چگونگی راه‌یابی چنین کاربردی به زبان عربی پیش از نزول قرآن‌کریم، از روش معناشناسی تاریخی و زبان‌شناسی تاریخی- تطبیقی استفاده شده‌است. از این‌رو ابتدا واژه «ربّ» عربی با بعضی واژه‌های خویشاوند ...

این پژوهش با عنوان "حقوق افراد در جنگ از دیدگاه اسلام با تأکید بر سخنان امام علی (ع) در نهج البلاغه" در هفت فصل به سامان رسیده است. در فصل اول به عنوان کلیات، به تعریف موضوع، نحوه و حدود پژوهش، اهداف تحقیق و سابقه آن، بیان فرضیات و... پرداخته شده است. در فصل دوم تعریف لغوی و اصطلاحی حق از دیدگاه دانشمندان اسلامی و غربی آورده شده، سپس نگاهی به معناشناسی حق از نظر قرآن و نهج البلاغه پرداخته ا...

در این نوشتار ضمن ریشه‌شناسی واژه "جهل"، مشتقّات آن در قرآن بررسی شده و سیر تطوّر، وجوه معنایی و چگونگی استعمال آن‌ها در مقابل حلم، عقل، اسلام و نیز حوزه معنایی آن‌ها و ارتباط‌شان با واژگان مترادف، متقابل و مجاور با معنای اصلی، بر محور جانشینی یا هم‌نشینی، تبیین و تشریح گردیده است. بدین‌منظور، مطالب در دو قسمت «معناشناسی تاریخی» و «معناشناسی توصیفی»، با استفاده از روش «توصیفی- تحلیلی» بیان شده اس...

در این رساله برآنیم تا به بخشی از معناشناسی که به دست آوردن حوز? معنایی دو واژ? مهم در نهج البلاغه بپردازیم؛ ایمان و کفر. ابتدا برای هر دو واژه هال? معنایی تشکیل داده و واژگان مرتبت با واژ? مورد نظر را فرض گرفته. تمام واژگان را به صورت گزاره های کلید واژه ای و همچنین گزاره های مفهومی در نهج البلاغه جستجو کرده و سپس بصورت مفهومی طبقه بندی کرده و عبارات و گزاره های مورد نظر را تحلیل می کنیم. در...

پژوهش پیش رو در پی بررسی معانی حروف الفبا و دلالت های آن در الفاظ و ترکیبات زبان عربی است. از دیرباز برخی از زبان شناسان بر این اعتقاد بودند که بین لفظ و معنا در ترکیب کلمات زبان عربی ارتباط خاصی است و یکسانی یا نزدیکی در مخارج صوتی کلمات، هم معنایی و یا مشابهت معنایی را نیز در بردارد. برای مثال برخی از حروف طبق تلفّظشان بر شدّت و صلابت و برخی دیگر بر نرمش و ضعف دلالت دارند. اکثریت اهل زبان معتقد...

وصیت نامه شهیدان انقلاب اسلامی یکی از آثار و اسناد مکتوب و با ارزشی است که شاید بدون اغراق بتوان گفت، بخش اعظمی از فرهنگ اعتقادی و مذهبی این مرز و بوم را در برهه ای از زمان به تصویرکشیده است. این پژوهش برآن است که به بررسی و تحلیل وصیت نامه های شهداء ، از جنبه ادبی و با رویکرد " نشانه- معناشناسی" پرداخته و پرکاربرد ترین مفاهیم انتزاعی را که شهیدان در آخرین نوشته های خود - جهت تذکر به خانواده...

یکی از مباحث پیچیده و در عین حال کامل در نحو زبان عربی بحث اشتغال است. اشتغال را می توان از مباحثی دانست که با قواعد ویژه اش، ذهن بسیاری را به خود مشغول کرده است. از آنجاکه قرآن کریم نمونه عالی فصاحت و بلاغت است و در بهره مندی و استفاده از ذخایر و امکانات زبانی به گونه ای بی نظیر عمل کرده است، بنابراین مقاله حاضر تلاش می کند تا با نظر به برخی آیات شریفه قرآن کریم اسلوب اشتغال را معنا یابی کند. ...