«وطن و وطن پرستی» یکی از مهمترین موضوعات سیاسی و اجتماعی در ادبیات دوره ی مشروطه است که در جریان نهضت مشروطه خواهی و آشنایی با مظاهر فرهنگ و مدنیت غرب، برای نخستین بار همراه با رشد ناسیونالیسم ایرانی با کاربردی خاص به فرهنگ ایران راه یافته و در ذهن و شعر برخی از اندیشمندان و شاعران آن روزگار برجستگی زیادی می یابد. مفهوم جدید وطن که در تاریخ ادبیات فارسی کمتر سابقه داشته است با تحول اندیشه ی اجت...

در سیر تاریخی «اندیشه امروز ایران و انتشار انتقادی متون، رساله حقوق اساسی یا اصول مشروطیت یکی از رسالاتی است که در تاریخ قانون خواهی ایرانیان و مشروطه طلبان از جایگاه عناصر برخوردار است؛ رویداد مشروطیت با تمامی خواسته ها و کنش ها، درصدد ایجاد نظام حقوقی نوینی بوده که در آن حق طبیعی انسان ها به رسمیت شناخته شود، امور قضایی انتظام گیرد، قواعد و قوانینی عرفی و موضوعه پایه محاکم و قضاوت قرار داده ش...

درباره ناکامی مشروطیت ایران، اکثر پژوهشگران گواهی داده اند. سؤال اساسی و بنیادین آن است که سرّ این ناکامی چیست؟ مقاله حاضر بر آن است که اگر سرّ ناکامی مشروطیت، در نسبت میان اندیشه ایرانی، یعنی سنت و مشروطه اروپایی، یعنی مدرنیسم، جست وجو شود پاسخی درخور و راهگشا به دست خواهد آمد. در این مقاله، تلاش شده است تا ضمن پیشبرد بحث، بر روش پدیدارشناسانه هرمنوتیک به عنوان روش مناسب پژوهش های تازه در باب مش...

نوین‌گرایی آموزشی از جنبه‌های کوشش ایرانیان برای رسیدن به وحدت ملّی شمرده می‌شود. این تکاپوها که اندکی پیش از مشروطه آغاز شد، برای شالوده‌ریزی جامعه‌ای مبتنی بر «هویت ایرانی» بود و آشنایی با تاریخ ایران را زمینه‌ساز رسیدن به وحدت ملّی قلمداد می‌کرد. هدف این نوشتار، بازشناسی مفهوم هویت ایرانی در شماری از کتابهای درسی تاریخ بوده است. این آثار از آغاز تا پایان دوره رضاشاه بررسی شده اند. پژوهشگر همچن...

دولت، در تاریخ معاصر ایران، یکی از مهم‌ترین نهادهایی بود که در گفتمان تجددخواهی مورد توجه قرار گرفت و خیلی زود، تحول در آن، ذهن نوگرایان ایرانی را مشغول کرد. نخستین تلاش‌ها برای تحول در آن، با گفتمان «دولت مستقل منظم» توسط مَلکَم خان در دورۀ ناصرالدین شاه صورت‌بندی شد و به سرانجامی نرسید و در حد طرح باقی ماند، اما این ایده به‌جا ماند که بدون داشتن دولتی قدرتمند، نمی‌توان متجدد بود. این ایده، در گ...

دربارهء انقلاب مشروطهء ایران-که نقطهء عطفی در تاریخ کشورمان به حساب می آید-بویژه در پاسخ این سؤال که آیا این انقلاب،برای ما ایرانیان دستاوردی داشته است یا نه؟از سوی مورخان و روشنفکرانی که تحقیقات آنها راجع به تحولات حوزه های سیاسی می باشد،پاسخهای مختلفی داده شده است.اما در این میان،این رویداد از منظر تاریخ اجتماعی و بخصوص با تکیه بر اسناد،کم تر مورد پژوهش قرار گرفته است.لذا نوشتهء حاضر می کوشد ...

این بررسی بر آنست تا تبارهای فکری حزب جمهوری اسلامی؛ مهمترین اجتماع اسلام انقلابی را در فضای جغرافیایی ایران با استفاده از روش شناسی اجتماع گرایی بررسی کند. این روش شناسی شکل گیری، عقلانیت و بحران در سنت های فکری را با معیارهای خاصی توضیح می دهد که متفاوت از روش شناسی های پوزیتویستی و تحل...

چکیده حزب هنچاک از قدیمی ترین احزاب ارمنی بود که حوزة فعالیتش علاوه بر ارمنستان، روسیه، و عثمانی، ایران را نیز شامل می شد. رقابت آنان با احزاب ارمنی دیگر همانند داشناکسوتیون که هر دو در اواخر قرن نوزده تأسیس شده بودند، به داخل مرز های ایران عصر مشروطه کشیده شد. هر چند بنابر شرایط، نام حزب رقیب (داشناکسوتیون) در تارک مبارزات مشروطه خواهی مردم ایران بیش تر درخشید، نمی توان از تأثیرات فکری و سیاس...

برخی از مورخان در نگاشتن تاریخ انقلاب مشروطه، تنها به چند شهر بسنده کرده اند و نقش مناطق و شهرهای دیگر در این انقلاب را نادیده گرفته اند. یکی از مناطقی که نقش سازنده اش در انقلاب مشروطه فراموش شده است، خراسان و مرکز آن، مشهد است. برخی گمان می کنند به دلیل جو مذهبی حاکم بر مشهد، مردم شهر در مشروطه جایگاهی نداشتند و حتی در برابر آن ایستادگی کرده اند. در ا ین مقاله با تکیه بر منابع دست اول، نشان م...