قواعد حقوقی دارای مبانی عام عقلایی هستند که در نظام‌های حقوقی مختلف وجود دارند . قاعده «استفاده بدون جهت» یکی از موجبات ضمان قهری در حقوق فرانسه است. قاعده مذکور با اختلاف برداشت در معنای جهت و سبب در فقه اسلامی نیز وجود دارد. عدم آشنایی با فقه اسلامی سبب توهم عدم وجود چنین قاعده‌ای نیز در فقه اسلامی شده است. مواد مربوطه به موضوع این قاعده در قانون مدنی نیز از فقه اسلامی اخذ شده است. مقاله پیش ...

«استقلال خواهی» که از شعارهای اساسی انقلاب اسلامی ایران بود، دارای وجوه، سطوح، ابعاد، مؤلفه‏ ها و شاخص ‏های متفاوتی است. از یک منظر می‏ توانیم دو سطح برای آن در نظر بگیریم: سطح ذهنی ـ معنوی؛ سطح عینی ـ مادی. با این پیش فرض که فرهنگ، به معنای مجموعه محتوای باطنی ما انسان‏ها، سازنده رفتار و کردار ماست، می‏ توانیم ادعا کنیم که رسیدن به «استقلال» در عرصه ‏های فرهنگی، به معنایی که گفته شد، شرط لازم ...

نظام سیاسی متأثر از فرهنگ سیاسی است. فرهنگ سیاسی به عنوان مجموعه‏ای از دانش‏ها، ارزش‏ها، احساسات و باورها و به طور مختصر محتوای باطنی انسان، تعیین کننده تلقی هیأت حاکمه و مردم از سیاست و رفتارهای سیاسی است؛ همچنین فرهنگ سیاسی نوع رابطه میان مردم و نظام سیاسی را شکل می ‏دهد. نظام و هویت سیاسی، اجتماعی امروز ما ایرانیان محصول تعامل و داد و ستد فرهنگ‏های مختلفی است. فرهنگ اسلامی و ملی به عنوان محت...

مقوله امنیت و به ویژه امنیت سیاسی، در همه جوامع امروزی به عنوان یکی از مؤلفه های اصلی حقوق بنیادین افراد مورد توجه قرار می گیرد و ماهیتی حقوق بشری به خود گرفته است. نوشتار حاضر با توجه به این اهمیت، درصدد بازشناسی مقوله امنیت سیاسی و مهم ترین رکن آن ذیل عنوان «مرجع امنیت» در آموزه های فقه سیاسی شیعه است. بدین منظور، ضمن تبیین اجمالی محل بحث در مطالعات امنیتی، معیارها و ضوابطی به منظور تشخیص مرج...

مطلبی که در ذیل می‏آید، حاصل گفتگوی فصلنامه علوم سیاسی با حضرت آیه‏الله سید کاظم حائری از اساتید برجسته حوزه علمیه می‏باشد. آیه‏الله حائری از علمای حوزه علمیه نجف اشرف است که اکنون در حوزه مقدسه قم به تدریس و تحقیق اشتغال دارند. معطم له آثار متعددی در فقه و اصول و مباحث سیاسی تألیف نموده‏اند. از جمله آثار سیاسی نامبرده می‏توان به اساس الحکومة الاسلامیة، ولایه‏الامر فی عصر الغیبة اشاره نمود.   ...

دین اسلام دینی سیاسی است و فقه، یعنی علم مناسک و احکام آن نیز ناگزیر وجه سیاسی دارد، در نتیجه، منظومة احکام اسلامی (فقه) به گونه‌ای چینش شده‌اند که تحقق کامل آن‌ها جز در قالب تأسیس حکومت اسلامی مدینه میسر نمی‌شد اما به‌رغم وضوح در تعامل دو حوزة فقه و سیاست در عصر پیامبر… تعامل این دو امروزه بر ما چندان روشن نیست (سؤال) البته نباید فراموش کرد که فهم رابطة فقه و سیاست تنها در نگرش منظومه‌ای به اح...

«عدالت در فقه سیاسی» از ابعاد گوناگون قابل توجه است. آنچه در این مقاله بررسی می‏شود، آن است که: آیا عدالت در زمامداری اصالت دارد یا در زمامدار؟ و به عبارت دیگر، عدالت وصف حکومت است یا حاکم؟ هرچند عدالت یکی از شرایط بسیاری از منصب‏های اجتماعی و سیاسی است، فلسفه این شرط‏گذاری، برقراری عدالت در جامعه است. در همین راستا شش دلیل بر «اصالتِ عدالت در زمامداری» ارائه شده است تا ثابت شود عدالت در زمامدار...

سیر تاریخی »آیات الأحکام« در عصر تابعین مورد بررسی قرار گرفته است. عصر تابعین، عصر شکوفایی و گسترش فقه قرآنی به شمار می آید. در این برهه، دگرگونی هایی در پژوهشهای فقهی - قرآنی پدید آمد و در بستر آن، نهال مذهبهای فقهی شکوفه زد و رو به رشد نهاد. مهم ترین آموزگاران صاحب مکتب تابعین، امام علی(ع)، ابی بن کعب و ابن مسعود بوده اند.  در زمان تابعین، گرایشهای گوناگون کلامی سیاسی و فقهی شکل گرفت. فاصله م...

احزاب در دنیای معاصر نقشی والا در جامعه مدنی دارند. شرط اولیه دموکراسیهای نمایندگی، وجود احزاب است. جوامع اسلامی نیز کمابیش ـ به شکل ارادی یا غیر ارادی ـ در حال پذیرش پدیده‏های نوینی چون احزاب هستند. مباحث نظری، می‏تواند زمینه ورود شایسته احزاب به کشورهای اسلامی را فراهم نماید. در حکومت اسلامی هم در مبانی نظری و دینی و هم در جوانب سیاسی و کارشناسی احزاب، نقاط ابهامی وجود دارد. نظریه ولایت فقیه ...