مقالۀ حاضر به بررسی روش فقه الحدیثی سید مرتضی در تأویل روایات - در کتاب امالی-می پردازد. سید مرتضی در کتاب امالی تصریح کرده که هرگاه خبر از قسم خبر واحد باشد کهعلم آور نیست و ظاهری متفاوت و مخالف با مطلب معلوم و قطعی داشته باشد، در صورت امکان، باید ظاهر آن را به گونه ای تأویل کرد که موافق و مطابق با حق و واقع باشد، در غیر این صورت رد این خبر و باطل دانستن آن واجب است. او از روش های گوناگونی در ...

بعثت پیامبر اکرم اساس و کانون دین اسلام است. مسلمانان در طول تاریخ تلاش‏های گسترده‏ای جهت تبیین اهداف بعثت انجام داده‏اند. تفکّرات و رویکردهای مختلفی که نشان از پویایی اهداف به تنوع عقاید و برداشت ها دارد. هر چند روایات مشهور بعثت در بسیاری از منابع و مقالات معرفی و بررسی شده‏اند، اما گستره روایات اهداف که بالغ بر شصت و یک روایت است، و با حذف مفاهیم مشابه به بیست و دو حدیث، تقلیل می یابد؛ محور ...

خاورشناسان همواره به سنت های نقل حدیث به عنوان عوامل مؤثر بر وثاقت و اعتبار تاریخی حدیث می نگریسته اند. بسیاری از ایشان می اندیشیند: بدلیل آرای برخی صحابه مبنی بر ممنوعیت و عدم جواز نگارش حدیث، نقل حدیث بنیادی شفاهی داشته و از این رو در معرض تغییر و تحریف قرار گرفته است. در مقابل، اندیشمندان مسلمان با مدارک و مستندات فراوان ثابت می کنند برغم برخی مخالفت ها، نگارش حدیث خیلی زود آغاز شده است. از ...

سخن گفتن با تکیه بر قیود و قرائن، امری رایج در محاورات عقلایی است؛ قرینه، جانشین دلالت وضعی برای لفظ بوده و در جهت فهم مراد متکلم اصلی‌ترین نقش را ایفا می‌کند. یکی از قرائن لفظی متّصل که در شناخت مقصد اصلی کلام متکلّم به صورت عام و کلام معصوم (ع) به صورت خاص مورد بررسی علمای فقه‌الحدیث قرار گرفته است، قرینه سؤال راوی است. این قرینه که در زمره‌ی قرائن تعیین‌کننده‌ی مراد در این علم شناخته می‌شود، د...

با جست‏وجو در آثار جاحظ می‏توان روش‏های او را در دست‏یابی به صحت اخبار، به صورت قواعدی کلی دریافت. وی با بیان قاعده‏ی «طبع» اعتقاد دارد که در نهاد افراد نسبت به یک موضوع، یک پذیرش عمومی و همگانی وجود دارد که این پذیرش عمومی می‏تواند ملاک و معیار خوبی برای صحت گزارش‏های تاریخی باشد. هم‏چنین وی اعتقاد دارد اگر بر خبری اجماع باشد، احتمال تأویل و تفسیر در آن وجود ندارد و همه یک برداشت از خبر دارند....

وقوع تشابه در آیات قرآنی و روایات معصومان(ع)، امری مسلّم است که در اقتضای الفاظ و عربیت زبان ریشه دارد. موضوع تشابه آیات، از دیرباز، بحث های فراوانی را در علوم قرآنی به خود اختصاص داده است؛ اما تشابه روایات، ویژگی و فلسفه ی وجودی آن در دانش حدیث، چندان مورد توجه قرار نگرفته است؛ حال آن که بر اساس ادلّه ی روایی، انقسام روایات معصومان(ع) به محکم و متشابه، قطعی است. علاوه بر این، فلسفه ی وجود متشابه...