هرگونه تلاشی در جهت تعیین ویژگی‌های اصلی یک مکتب فلسفی که باعث وحدت فکری اعضاء آن بشود، کاری بسیار سخت و دشوار است. فلسفۀ تحلیلی نیز، به‌عنوان یکی از مکاتب مهم قرن بیستم، که در آن شاخه‌های مختلفی همچون رئالیسم منطقی، پوزیتیویسم منطقی و فلسفۀ زبان متعارف به فعالیت مشغول‌اند، از این قاعده مستثنی نیست. نگارنده کوشیده است در این مقاله با یافتن ویژگی اصلی و متمایزکنندۀ فلسفۀ تحلیلی، وحدت فلسفۀ تحلیل...

  در این مجال، به دنبال کشف مبانی و ویژگی‌های اصلی «فلسفۀ تحلیلی دین» هستیم؛ رویکردی که می‌کوشیم آن را به عنوان واکنش متفکران تحلیلی دین‌باور، نسبت به فضای الحادی و لاادری‌گرایانه نیمۀ دوم قرن بیستم معرفی کنیم. جهت‌گیری اصلی این مقاله، به سمت اثبات سه ویژگی عمده برای این رویکرد است: 1. تلاش برای وضوح حداکثری کلمات و در نظر گرفتن ارزش معرفتی برای فهم عرفی به جای اتمیسم منطقی؛ 2. توجه به دستاورده...

حکمتی که امروز با نام حکمت متعالیۀ صدرایی شناخته می شود و بر بلندای تاریخ فلسفۀ اسلامی می درخشد، از آغاز تدوین تاکنون، دارای فراز و نشیب هایی بوده که درخور مطالعۀ تاریخی است. بر هیچ کس پوشیده نیست که رشد و شکوفایی انواع دانش ها مرهون همت بلند مردانی است که با فداکاری خود ، در این راه از هیچ تلاشی فروگذار نکردند . آخوند کاشی را می توان از مُروّجان و بلکه از احیاگران حکمت متعالیه صدرایی دانست . تسل...

از آنجا که زبان، اندیشه و واقعیّت در ارتباط نزدیک باهم قرار دارند، هرگونه حکمی که در حیطۀ معرفت شناسی و هستی شناسی صادر شود، بازتاب و پیامدی نیز در فلسفۀ زبان دارد. در این مقاله کوشش کرده ایم تا از راه بررسی مبانی و لوازم فلسفۀ زبانی برخی از ادلّۀ وجود ذهنی ملاصدرا، نظریه او را درباره معنا استخراج کنیم. به نظر می رسد که نظریه معنای ملاصدرا قرابت زیادی با نظریات تصوری معنا دارد؛ چون مطابق پیش فرض ...

در برخی قضایا و در برخی زبان ها (مانند زبان فارسی)، افزون بر موضوع و محمول، واژه ای (مانند «است») وجود دارد که «ربط» یا «رابط» نام دارد. بسیاری از فلاسفۀ اسلامی، حقیقتِ «ربط» را مرتبه ای از مراتب «وجود» می دانند و از این رو از آن به «وجود رابط» تعبیر می کنند.  این نظریه مبتنی بر مبانی و مقدماتِ خاصی است که مهم ترین آن ها این است که: «رابط» در عالم خارج وجود دارد.در بین فلاسفۀ اسلامی متفکرانی هستن...

فراروان شناسی از جملۀ اموری است که در سده های هجدهم و نوزدهم با تشکیل مؤسسات تحقیقی توسط فیزیکدانان و سپس فلاسفه مورد توجه قرار گرفت و در سدۀ بیستم و به ویژه دورۀ پست مدرن به عنوان ابزاری برای نقد و گسست در نگاه ماتریالیستی و فیزیکالیستی مدرنیته، بیش از پیش اهمیت یافت. تبارشناسی این مسئله در فرهنگ اسلامی، ما را با تحقیقات ابن سینا روبه رو می کند که با دو رویکرد تجربی و فلسفی به بررسی امور فرارو...

در خصوص فلسفۀ مجازات، دیدگاه های متعددی مطرح گردیده است که می توان آنها را در دو گروه پیامدگرا و پیشینه گرا جای داد. پیامدگرایان کیفر را تنها از جهت سودمندی آن می پذیرند. در مقابل؛ پیشینه گرایان معتقد به حسن ذاتی مجازاتند. پرکاربردترین رویکرد پیشینه گرا؛ نظریه ای موسوم به سزاگرایی است. این اندیشه قدمتی برابر با تاریخ حیات اخلاق داشته است. سزاگرایان در منطق کیفری خود بیش از آنکه به دنبال تکیه بر...

مسألۀ شناخت و میزان معرفت انسان به اشیاء از مسائل مهم تاریخ تفکر و فلسفه است. از جـمله فلاسفه­ای که به مبحث شناخت و میزان معرفت بشر پرداخته­اند، حکیم ملاعبدالرزاق لاهیجی (م 1072 ه.ق) و جان لاک (1704-1632 م) هستند. محقق لاهیجی معتقد به نظریه­ای است که در فلسفۀ اسلامی از آن به «شبح محاکی» یاد می­کنند. وی در کتاب شوارق الإلهام بیان می­کند که ما در هنگام علم به اشیـاء به ذات و حقیـقت آن­ها...

بسیاری از دیدگاه های علم کلام و فلسفۀ اخلاق، مبتنی بر تعیین ملاک حسن و قبح است. فخر رازی معتقد است حسن و قبح در افعال بشری عقلی، و در افعال الهی شرعی است. دیدگاه او خاص و منحصر به فرد است. در این جستار، نخست ادلۀ فخر رازی را برای تفکیک جایگاه عقل در اخلاق بشری و الهی و چرایی روی آوردن او را به چنین دیدگاهی خواهیم گفت. دلایل فخررازی را در دفاع از شرعی بودن حسن و قبح افعال الهی در سه جهت طبقه بند...

چکیده هدف تحقیق: ارائة تقریری مناسب از فرایند تهذیب و تکمیل علوم موجود، به گونه ای که نقدهای ملکیان و باقری بر آن وارد نباشد. روش تحقیق: در گردآوری اطلاعات از روش کتابخانه ای و در ارزیابی آرا از روش تحلیل فلسفی استفاده شده است. یافته های تحقیق: 1. می توان قرائتی مناسب از رویکرد تهذیب و تکمیل علوم موجود ارائه و از آن در چارچوب وظیفه گرایی معرفتی دفاع کرد. 2. در شرایطی که رویکردهای تأسیسی علم دین...