فقه همانند سایر علوم، دارای ساختارهایی است. این ساختارها در طول حیات فقه، تحولات نه‏چندان گسترده‏ای یافته است. این پژوهش، ساختارهای فقه استدلالی متقدم را معرفی و بررسی می‏کند که فقیه بر اساس آن ساختار، فقه خود را نگاشته است، نه ساختارهایی که در حد یک طرح، باقی مانده است. بنا بر استقصای نگارنده، ساختارهای فقه‏نگاشته1، چهار نوع هستند و بقیه در حد طرح پیشنهادی، باقی مانده‏ اند. این ساختارها عبارتن...

کیهان شناسی در آغاز کار خود پایة مشترک فلسفه، دین، و علم بوده است. در فرهنگ اسلامی، کیهان شناسی یا بر محوریت خلق از عدم (دیدگاه متکلمین) استوار شده بوده، یا مبتنی بر جهانی قدیم بوده است (دیدگاه فلاسفه)، و از مسئلة چندجهانی غالباً ذکری به میان نیامده است. در اوایل دهة 1970، پس از ارائة آن چه «اصل انسان محوری» نامیده می شود، ایدة چندجهانی وارد حوزة کیهان شناسی شد. در میان متفکران مسلمان متقدم دو ن...

جامعه شناسی علم به منزلۀ حوزه ای جدا، جدی، و نیرومند از شناخت بشری تا دهه 1970 حضور پررنگی در مناقشه های فیلسوفان نداشت. ولی از حدود اوایل آن دهه، بسیاری از فیلسوفان به گونه ای فزاینده به این حوزه از شناخت بشری روی آوردند. این حوزه از آن زمان تاکنون پیشرفت بزرگی کرده است و دگرگونی های مهمی را پشت سر گذاشته است. در مقاله حاضر نیز، با تمرکز بر جامعه شناسی علم، سعی می شود مؤلفه های اصلی و عناصر سا...

مقاله‌ی حاضر در پی کاوش نسبت زبان و زندگی در جامعه‌ی معاصر ایران است. تلقی متبوع این مکتوب از زبان و زندگی بر فلسفه‌ی «ویتگنشتاین متأخر» و «هایدگر متقدم» متکی است. پس از معرفی ریشه‌های فلسفی، معادل جامعه‌شناختی آن‌ها نزد متفکران جامعه‌شناسی معاصر برای تمهید کارپایه‌ی مفهومی مورد بررسی قرار گرفته است. بر این اساس گفتمان مدنظر «فوکوی» دیرینه‌شناس و وجه جامعه‌شناختی آن نزد «لاکلاو» و «موفه» به‌مثا...

نگاه اجتماعی به زبان و پررنگ کردن نقش جامعه در شکل‌گیری معنا از زمره‌ی مواردی است که از اهمیت ویتگنشتاین در علوم اجتماعی و فلسفه‌ی آن پرده برمی­دارد. از منظر وی نوع زبانی که در جامعه‌ی ما بسط می‌یابد نوع مواجهه‌ای را که ما، یعنی سوژه­های تجربی، به‌مثابه اعضای این جامعه با امور مختلف داریم تعیین می‌کند. در این نوشتار می­کوشم که پرسش­های بنیادینی را در فلسفه‌ی علوم اجتماعی از منظر ویتگنشتاین متأخ...

بدون شک ویتگنشتاین در اندیشة متفکران و فیلسوفان دین­شناس در قرن بیستم تأثیر مهمی گذاشته است و لذا تفاسیر، تحلیلها و دیدگاههای متعددی با تکیه بر آثار او به یادگار مانده است. آن چه در این نوشتار دنبال می­کنیم، صرفاً تمرکز بر تفسیرهای دیدگاههای ویتگنشتاین در بحث او از مقولة دین و دین­باوری است. مهم­ترین مشکل پیروان و مفسران ویتگنشتاین در این موضوع فرورفتن در ورطة نسبیت مطلق است. برخی از این دیدگاهه...

هرچند همه­ی تلاش «ویتگنشتاین» (wittgenstein) به منظور سازگاری درونی دیدگاه متأخّر خود بوده است، لیکن با بررسی دقیق، مواردی از ناسازگاری درونی در آن مشاهده می­شود. یکی از موارد ناسازگاری درونی و بیرونی مطابق با تفسیر «کول»(cavell) و «کریپکی» قرائت شکّاکانه از دیدگاه ویتگنشتاین متأخّر است. ویتگنشتاین شک­گرایی را به طور آشکار بی­معنا می­داند. به نظر او اصولاً نباید شکّاک حتّی برای بیان شک­گرایی خود از ط...

بدون شک ویتگنشتاین در اندیشة متفکران و فیلسوفان دین­شناس در قرن بیستم تأثیر مهمی گذاشته است و لذا تفاسیر، تحلیلها و دیدگاههای متعددی با تکیه بر آثار او به یادگار مانده است. آن چه در این نوشتار دنبال می­کنیم، صرفاً تمرکز بر تفسیرهای دیدگاههای ویتگنشتاین در بحث او از مقولة دین و دین­باوری است. مهم­ترین مشکل پیروان و مفسران ویتگنشتاین در این موضوع فرورفتن در ورطة نسبیت مطلق است. برخی از این دیدگاهه...

منوط به دوقطبی بودن (قابل صدق و کذب بودن ) می داند، لذا قضایای غیرتجربی را گزاره نمی داند. گزاره چوندوقطبی است محکی خود را بیان می کند، اما قضایای غیرتجربی هیچ چیزی را نشان نمی دهند زیرا آنها تک قطبیهستند. با این همه، ویتگنشتاین در کتاب پژوهش های فلسفی به نقد مبانی دیدگاه های خود در کتاب رسالهمنطقی-فلسفی درباره ی مقوله ی معنا و نسبت آن با عالم واقع می پردازد . در فلسفه ی دوم او، معنای یک واژههم...

اندیش? تفکیک یکی از اندیشه های نو در عرص? تفکر کلامی و دین پژوهی فرهنگ ماست و دارای آثار و نتایج مهمی بوده و بسیار مورد توجه واقع شده است. یکی از مسائل کلیدی در آثار علمای مکتب تفکیک، نسبت عقل و وحی است. رویکرد علمای متقدم و متأخر این مکتب در این خصوص متفاوت بوده و می توان سیر تحولی را در آرای این علما شناسایی کرد. البته به دلیل حجم بالای آثار تمامی علمای مکتب تفکیک و عدم دسترسی به تعداد زیادی ...