ارتباط میان فلسفه و ادبیات به روزگاران بسیار دور و حداقل به زمان افلاتون فیلسوفی که همپای شهرت فلسفی‌اش ادیب توانایی نیز بود، باز می‌گردد؛ شوپنهاور، راسل، برگسون و ... از دیگر فیلسوفانی بودند که آثارشان، به گواهی منتقدان، با بهترین آثار ادبی پهلو می‌زد. چنین به نظر می‌رسد که این اندیشمندان برای بیان عقاید فلسفی خود ناگزیر از به کارگیری زبانی روشن بوده‌اند اما دربارة فیلسوفان وجودی و ارتباط آنان...

واژة «استعلایی» از مفاهیم کلیدی تفکّر کانت است که اساساً نظام فلسفی خویش را با آن می شناساند [ایدئالیسم استعلایی]. با وجود این، واژة مذکور در فلسفة کانت در معنای یکسانی به کار نرفته است. با توجه به اینکه در گفته ها و نوشته های راجع به کانت، عمدتاً یک معنا برای آن ذکر می شود [شرایط تجربة ممکن]، لذا روشن سازی معنای این اصطلاح، جهت جلوگیری از بدفهمی آنْ لازم می نماید. دستاورد این پژوهش ـ که اساساً با ...

مسئلة معنا از مسائل غامض زبان‌شناسی و فلسفی است. در این نوشتار که سبک و سیاقی فلسفی دارد، سعی می‌شود تا به برخی از پیچیدگی‌های مسئلة معنا اشاره شود. ابتدا با تأملاتی کلی دربارة معنا، سؤالاتی دربارة آن طرح می‌شود تا برخی از جنبه‌های عام این مسئله ـ و نه براساس موشکافی‌های فلسفی ـ نمایان شود. در ادامه، با بیان این مطلب که فیلسوفان نیز از آغاز به مسئلة معنا توجه داشته‌اند، از منظر فلسفة معاصر در ...

هانری کربن از جمله متفکرانی است که به طور جدی در صدد محقق کردن ماهیت و چیستی فلسفة تطبیقی بر آمده است. منبع الهام کربن در باب تبیین فلسفة تطبیقی پدیدارشناسی هوسرل بوده است.اعمال روش پدیدارشناسی در فلسفة تطبیقی مستلزم رجوع به ذات اندیشه‌های فلسفی است. شعار رجوع به ذات اشیاء، متعلق به پدیدارشناسی هوسرل است، ولی هوسرل این ذات را در عالمی ماورایی و قدسی جستجو نمی‌کرد، بلکه در آگاهی بی‌واسطه و در عم...

علوم شناختی رویکردی است که با نگاهی میان­رشته­ای، مجموعه­ای از روش­های مطالعاتی را در مطالعة ساختار و قوای شناختی آدمیان به کار می­گیرد و به بررسی روند تغییرات و تکامل­های آن در تاریخ و نیز در طول حیات هر فرد می­پردازد. قابلیت­هایی که این علوم می­توانند به دین­پژوهی معاصر بیافزایند، می­تواند گسترده و قابل توجّه باشد. به طور خلاصه می­توان گفت مطالعة ساختارهای شناختی­ای که با توجّه به دست­آوردهایعل...

معرفت نفس، گام آغازین برای رسیدن به شناختی دقیق از اجتماع و در نهایت، خداوند است. از آن جا که حکمت متعالیه، منظومه ای دقیق و سامانة فکری سنجیده ای می باشد، طبعاً نوع نگرش صدرا به انسان و ویژگی های آن، متأثر از زیرساخت ­های فلسفی وی است. در این نوشتار که به انسان شناسی در فلسفة سیاسی متعالیه می پردازد، سعی شده تا ضمن تبیین مفاهیم، به این دغدغة اساسی پاسخ داده شود که براساس مبانی نظری انسان شناسی ...

استادیار دانشکده زبان های خارجی دانشگاه تهران کثرت و تنوع مقالات دربارة اسلام و خاورزمین در دایرة المعارف بزرگ قرن هیجدهم‘ شگفتی خوانندة امروزی را بر می انگیزد. حدود سی مقاله به طور کلی یا جزئی به این موضوع می پردازند. دیدرو‘ شوالیه دوژوکور ‘ دولیر و آبه ماله‘ از نویسندگان اصلی مقالات اسلامی هستند که مقاله اشان را با یکی از حروف الفبا امضاء می کنند. نگارندة مقالات بدون نشانه در پایان یا ستاره ...

این مقاله با استفاده از روش تحلیلی و توصیفی، به تبیین رویکرد پوپر در تعلیم و تربیت و به ویژه، فرایند یادگیری می پردازد. بررسی آرای پوپر بیانگر آن است که اندیشه های وی طیف گسترده ای از موضوعاتی چون فلسفة علم، معرفت شناسی، فلسفة اولی، علوم، ریاضیات، هنر و... را دربر می گیرد. اعتقاد پوپر به عقل و التزام وی به عقلانیت و تکریم انسان و توجه به مسئلة سعادت و رضایت، همچنین دیدگاهش در معرفت شناسی، مبنی ...

پژوهش حاضر، به بررسی و نقد کثرت­گرایی دینی در فلسفة دین سید حسین نصر می­پردازد. در این تحقیق، ابتدا رابطة سنّت، دین و حکمت خالده از نگاه نصر بررسی شده و سپس مبانی کثرت­گرایی دینی در فلسفة دین وی بررسی و تبیین می­گردد. «قائل شدن به مبدأ واحد برای تمام ادیان»، «تمایز میان ظاهر و باطن در عالَم و در دین»، «قائل شدن به وحدت باطنی و کثرت ظاهری در عالم هستی و در دین»، «تفکیک حقیقت به حقیقت مطلق و حقیقت ...

این نوشتار به گزارش و بررسی یکی از مهم ترین دیدگاه ها در رد وجود محمولی، یعنی بحث اشاره پذیری/ اشاره ناپذیری، می پردازد. همچنین نشان می دهد اغلب ادعاهای زیر از قوت چندانی برخوردار نیستند: 1. وجود مطلقاً محمول نیست؛ 2. وجود محمول منطقی نیست؛ و حتی، از جهاتی، این ادعای معتدل تر که می گوید: 3. گرچه وجود به صورت موضوع ـ محمولی محمول منطقی نیست، می توان آن را محمول منطقی به شمار آورد. برای این منظور ...