اوحدالدین انوری ابیوردی از شاعران صاحب سبک و تأثیرگذار قرن ششم است که نقش عمده ای در پیدایش غزل عاشقانه و تکوین تغزل فارسی دارد. او توانست تجربه های پیشین در حوزه شعر تغزلی را پشتوانه و مبنای حرکتی تازه در شعر فارسی قرار دهد و بین مفاهیم تغزلی و قالب غزل به شکلی بدیع و نوآورانه پیوند ایجاد کند. انوری موضوعات، مفاهیم و زبان انحصاری، همچنین نگرش عاشقانه خاصی را با تغزل فارسی ملازم ساخت و مسیر تاز...

یکی از مباحثی که همواره در بحث ساختار غزل مطرح می شود، موضوع بود یا نبود انسجام در غزل است. در پژوهش حاضر، کوشیدیم با به کارگیری رویکرد زبان شناسی نقش گرا و براساس الگوی هلیدی و حسن، انسجام غیرساختاری در غزل را بررسی و تحلیل کنیم؛ ازاین رو، پس از استخدام این الگو، تبیین اصول انسجام غیر ساختاری و تفکیک آن از انسجام ساختاری، تلاش کردیم براساس غزلی از حافظ، موضوع انسجام را توصیف و تبیین کنیم. هدف ...

غزلیّات مولانا بارها و بارها از جهات مختلف مورد بررسی و تحلیل بزرگان و ادیبان مختلف قرار گرفته است. با توجّه به ساختار غزل و ویژگی های آن به عنوان یک قالب شعری و سیر تحوّل و تکامل آن از ابتدا تا عصر مولانا، درمی یابیم که مولوی در غزلیّاتش گویی نوع تازه ای از غزل داستانی و روایی را ـ که پیش از او سنایی و عطّار بدان پرداخته بودند ـ به نمایش می گذارد. اینکه مولانا از چه تمهیدات و شگردهایی برای بارورساز...

در گذشته، منتقدان، صورت و معنا را دو عنصر اساسی و متمایز متن ادبی به حساب می آوردند و در تحلیل های نظری و نقّادانه ی خود، هر یک از آن ها را مجزّا از هم بررسی می کردند . برخی از مکاتب ادبی ضمن توجّه به جنبه های جامعه شناختی، روان شناختی و انسان شناختی متن، به معنا بیش از صورت ارزش می دادند . در مقابل، فرمالیست ها ارزش ادبی را در فرم آن می دانستند و در بررسی یک اثر توجّه چندانی به معنا نداشتند . با...

       سعید نقشبندی‌ یزدی‌، متخلّص‌ به‌ «سعیدا»، از شاعران‌ غزلسرای‌ سبک هندی یا اصفهانی قرن‌ یازدهم‌ هجری‌ است‌ ‌.او خود را ریزه خوار خوان جامی، نظامی، سنایی و عطّار دانسته، ارادتی خاص به خواجة شیراز می ورزید وبا صائب تبریزی، مراوده و دوستی داشت. دیوان سعیدا حاوی 4815 بیت‌ در 5 قالب : غزل، قصیده، مثنوی، قطعه و رباعی است؛اما غزل‌سرایی عرصة هنری مسلّم اوست؛ به طوریکه حجم زیادی از دیوانش را به این ق...

کمال خجندی، غزل‌سرای نام‌آشنا و لطیف‌جان قرن هشتم و آغاز قرن نهم است. غزل های کمال، در مایه‌های عاشقانه، رندانه و ملامتی سروده شده است. ستایش عشق و رندی، تبیین فضاهای مربوط به عشق، عشق‌بازی و عشق‌باری با حسی‌ترین وجه و تحقق نوعی فضای همدلی و هم‌حسی، از بارزترین ویژگی‌های این گونه غزل‌هاست. این ویژگی‌ها، غزل کمال را در ارتباط با گفتمان‌های مختلف شَوِشی، عاطفی، حسی و جسمانه‌ای قرار می‌دهد. مسأله‌ای...

    در این مقاله ابتدا به بررسی و تبیین دیدگاه تحلیلی هلیدی در قالب زبان­شناسی نقش­گرایِ سیستمی پرداخته شده است و مفاهیمی نظیر فرانقش­های سه­گانه اندیشگانی، بینافردی و متنی تبیین شده و فرایندهای مادی، کلامی، رفتاری، ذهنی و رابطه­ای توضیح داده شده است. سپس به نقش مشارکین فرایند، کنش­گران، کنش­پذیران و حامل و محمول پرداخته شده و در پایان، عناصر پیرامونی فرایند نیز از نگاه هلیدی توضیح داده می­شود. ...

معشوق غزل فارسی باچهره مبهم و مه‌آلود، یکی از موضوعاتی است که به سختی می‌توان نظری جامع وشامل را در باره آن بیان کرد. در این نوشتار از زاویه روانکاوی فروید به تحلیل و بررسی این مخاطب یا معشوق پرداخته می‌شود تا همزمان با آوردن نمونه‌های شعری و بیان سنت‌های غزل فارسی مطرح شود که مخاطب اصلی وبنیادی در غزل عاشقانه فارسی در واقع مادر یا شخصیتی با ویژگی‌های مادر گونه است. مادری که از دیدگاه کودک تثبی...

امیری فیروزکوهی ‘متخلّص به ((امیر)) شاعر قصیده سرا و غزل پرداز معاصر ‘ از خاندانی است صاحب نام. او درمیان سخنوران معاصر چهره ای دارد شناخته شده با تمام ویژگیهای یک شاعر طراز اول. امیری نه تنها در حوزه غزل و قصیده‘بلکه در میدان انواع دیگر شعر طبعی دارد به روانی آب‘زلال و صاف. اگرچه غزلش در نازک خیالی غزل صائب را به یاد می آورد‘ اما شهرتش در پیروی از سبک هندی بیشتر به جهت دفاع توأم با هواداری و...

خروج از عادت در حیطه ادبیات هم، همچون دیگر معارف انسانی، کار نوابغ است. خلاف‌عادت‌هایی که حافظ در غزل خود ایجاد کرد منشأ جریانی شد که مقلدان بسیاری را پدید آورد. این خلاف‌عادت‌ها در حوزه صورت، معنی، یا ارتباط‌های ممکن در معنی و صورت رخ داده است. نقد اخلاق اجتماعی یکی از هنجارشکنی‌‌های معنایی بود. ابداع ظرایف‌ بلاغی که تازگی آن‌ها بخصوص در حوزه ایهام مشهود بود، خلاف‌آمد دیگری در ایجاد پیوندهای گ...