تمثیل را می‌توان متنی با مفاهیم متنوع تعریف کرد که مفاهیم آن با معنای تحت­اللفظیش تفاوت دارند. «آب حیات» یا آب زندگانی از دیرباز، یکی از تمثیل‌های معروف و رایج در فرهنگ و ادبیات فارسی است که در ذهن و زبان بزرگان شعر و ادب، در مفاهیم گوناگونی تجلی یافته است. بررسی منشأ و اساس این تمثیل و استخراج مفاهیم گوناگون آن، هدف این جستار است؛ بدین منظور دیوان حافظ به عنوان منبع اصلی، انتخاب شد تا با شاهد ...

گذر زمان تراژیک بوده، هست و خواهد بود. سمبلیسم، مکتبی که در نتیجه‌ی نهضتی ادبی و هنری در اروپا شکل گرفت، می‌کوشد با به‌کارگیری فنون مختلف از جنبره‌ی زمان بگریزد در واقع، شاعر و نویسنده سمبلیست سعی دارد با استفاده از نمادها و سمبل‌ها، خود را از بعد زمان برهاند و انقباض و انبساط زمانی ایجاد کند. آثار مختلف مکتوب و نمایشی به پیروی از این مکتب خلق شده است. آثار عرفانی مانند منطق الطیر عطار، مثنوی م...

عشق از او صاف الهی و سرآغاز خلقت است، این عشق در واقع بر «هستی مطلق» دلالت دارد، و زندگی بدون آن چون پوست های بی روح است. مولوی، عشق را شیوه سلوکی خود قرار داده ،آن گونه که ابن فارض درگام به گام مقامات عرفانی، آن را اساس کار خویش قرار داده است. بنابراین نگاه ابن فارض و مولوی، نگاه یک عاشق به معشوق حقیقی است و این نشانه معرفت و آگاهی این دو شاعر عارف است. در این مقاله ضمن بررسی واژه «عشق» با تکی...

کنایه بیانی غیرمستقیم و تأمل‌برانگیز از موضوع‌های گوناگون است که جنبة هنری و خیال‌پردازی سخن ادبی را نیز رشد می‌دهد؛ هم‌چنین شاعر و نویسنده می‌تواند با کاربرد آن، معانی و مضامین دشوار را با بیانی آشنا و فشرده و هنرمندانه به ذهن مخاطب منتقل و آن را نهادینه کند. در این جستار ابتدا به‌طور گزیده دیدگاه‌های ارائه‌شده دربارة کنایه و ارزش هنری و کارکردهای ادبی آن در شعر بررسی می‌شود؛ سپس کنایه در دو ج...

حافظ، شاعر و عارف قرن هشتم هجری، بی گمان یکی از مؤثرترین چهره های شکل دهنده به فرهنگ و ادبیات ایران به شمار می رود. غزلیات وی که حاوی نگاه عرفانی او به طبیعت است با رویکردی اختصاصی عناصر طبیعت را آیه های خداوند به شمار آورده است. بر خلاف دیدگاهی که معتقد به نگاه رمز آمیز هنرمندان مسلمان به طبیعت است، این مقاله در صدد توضیح مفهوم دقیق آیه نگری و نگاه طبیعت دوست هنرمند مسلمان است. در این نگاه، طب...

لازمه درک یک اثر هنری توسط مخاطب، شکل گیری مکالمه میان طرفین است. شرط وقوع این رویداد، زمینه¬ای مشترک برای شروع مکالمه است. چه بسا بتوان دلیل مقبولیت بناهای سنتی در نزد مخاطبانش و سیل نظرات منتقدانه و حاکی از عدم رضایت درباره بناهای معاصر را با توضیحات ارائه شده تبیین کرد. به طور کلیمی¬توان چنین بیان کرد که سیر غالب معماری کشور ما در سال¬های اخیر یا به سمت طراحی بر پایه مسائل عملکردی صرف و توجه...

«هنر» واژه ای است که علاوه بر معنای تخصصی و اصطلاحی که امروزه برای آن بر می شماریم؛ در طول ادوار زبان و ادبیات فارسی، معانی مختلفی را در بر داشته است و دارای معانی و مفاهیم کلی و عامّی چون برتری، فضیلت، انواع کمالات، مزیت، حسن های دنیایی و معنوی و ... بوده است و با توجه به کاربرد آن در ادبیات حماسی، تعلیمی و عرفانی، معانی کلی و عامّ مرتبطی را به خود گرفته است و شاعران هر نوع ادبی، برای هنرمند، با...

حافظ شیرازی به عنوان شخصیّتی ادبی- عرفانی در جهان عرب مورد توجه ادیبان و شاعران فراوانی قرار گرفته است. استفاده از اصطلاحات عرفانی از قبیل عشق آسمانی، خرقه، می و ... در اشعار شاعران عرب زبان نشان‌دهنده نفوذ و تأثیر اندیشه حافظ در ادب عربی است. ابراهیم امین شواربی یکی از مترجمانی به حساب می‌آید که زمینه را برای آشنایی اعراب با دیوان حافظ فراهم...

گرچه زیبایی و زیبایی‌شناسی از روزگاران کهن با عناوین گوناگون، میان ملل مختلف مطرح بوده است، امّا پیشینة علمی آن به اوایل سدة هجدهم باز می‌گردد. با وجود ملاک‌های گوناگونِ زیبایی‌شناسی، اغلب زیبا‌شناسان بر زیبایی شعر به عنوان یک هنر متعالی هم عقیده‌اند. در این میان، غزلیات عطّار نیز از این قاعده مستثنی نیست و بخش عمده‌ای از زیبایی‌های آن در کاربرد هنری تقابل‌ها است. در تقابل کلماتی که از لحاظ مفهوم ...

      ذات شعر عرفانی در اساس با رمز و راز گره خورده است. عارفان هم جهان را رازآلود می‌بینند و هم رازآلود می‌اندیشند. رازهایی در پس کائنات هست که هستی را قائم و پابرجا نگه داشته است؛ چنانکه این اسرار از پرده برون افتد مجموعه آفرینش از هم خواهد پاشید. عارفان رازدان و راز‌آشنایند و در مرحله‌ای دیگر پرده از برخی اسرار عالم برمی‌دارند. سالک در پایان سیر و سلوک و در برابر آن همه ابهام خلقت به مقام «ح...